English
साइडबार
ऋग्वेद मण्डल - 1 के सूक्त 32 के मन्त्र
मण्डल के आधार पर मन्त्र चुनें
अष्टक के आधार पर मन्त्र चुनें
ऋग्वेद - मण्डल 1/ सूक्त 32/ मन्त्र 15
ऋषिः - हिरण्यस्तूप आङ्गिरसः
देवता - इन्द्र:
छन्दः - निचृत्त्रिष्टुप्
स्वरः - धैवतः
इन्द्रो॑ या॒तोऽव॑सितस्य॒ राजा॒ शम॑स्य च शृ॒ङ्गिणो॒ वज्र॑बाहुः । सेदु॒ राजा॑ क्षयति चर्षणी॒नाम॒रान्न ने॒मिः परि॒ ता ब॑भूव ॥
स्वर सहित पद पाठइन्द्रः॑ । या॒तः । अव॑ऽसितस्य । राजा॑ । शम॑स्य । च॒ । शृ॒ङ्गिणः॑ । वज्र॑ऽबाहुः । सः । इत् । ऊँ॒ इति॑ । राजा॑ । क्ष॒य॒ति॒ । च॒र्ष॒णी॒नाम् । अ॒रान् । न । ने॒मिः । परि॑ । ता । ब॒भू॒व॒ ॥
स्वर रहित मन्त्र
इन्द्रो यातोऽवसितस्य राजा शमस्य च शृङ्गिणो वज्रबाहुः । सेदु राजा क्षयति चर्षणीनामरान्न नेमिः परि ता बभूव ॥
स्वर रहित पद पाठइन्द्रः । यातः । अवसितस्य । राजा । शमस्य । च । शृङ्गिणः । वज्रबाहुः । सः । इत् । ऊँ इति । राजा । क्षयति । चर्षणीनाम् । अरान् । न । नेमिः । परि । ता । बभूव॥
ऋग्वेद - मण्डल » 1; सूक्त » 32; मन्त्र » 15
अष्टक » 1; अध्याय » 2; वर्ग » 38; मन्त्र » 5
अष्टक » 1; अध्याय » 2; वर्ग » 38; मन्त्र » 5
পদার্থ -
ইন্দ্রো যাতোঽবসিতস্য রাজা শমস্য চ শৃঙ্গিণো বজ্রবাহুঃ।
সেদু রাজা ক্ষয়তি চর্ষণীনামরান্ন নেমিঃ পরিতা বভূব।।৬১।।
(ঋগ্বেদ ১।৩২।১৫)
পদার্থঃ (বজ্রবাহুঃ ইন্দ্রঃ) অন্যায়ের দন্ডদানকারী পরমেশ্বর (যাতঃ) জঙ্গম (অবসিতস্য) স্থাবর (শমস্য) শান্ত (চ) এবং (শৃঙ্গিণঃ) অশান্ত ক্ষিপ্র প্রাণীসকলেরও (রাজা) রাজা। (স ইৎ উ) নিশ্চিতভাবেই তিনিই (চর্ষণীনাম) সমস্ত জগতের ওপর (ক্ষয়তি) শাসন করেন। (ন) যেমন (নেমি) চাকার ধার (অরান্) চাকার শলাকাকে (পরি বভূব) ঘিরে আছে, ওইরূপ (তা) সেই সব চর ও অচরকে সেই তিনিই পরিবেষ্টন করে আছেন।
ভাবার্থ -
ভাবার্থঃ তিনি অন্যায়ের দমনকারী, স্থাবর জঙ্গম শান্ত এবং অশান্ত ক্ষিপ্র প্রাণীসকলের ওপরও শাসনকর্তা। যেমন রথচক্রের ধার সমস্ত শলাকাকে ঘিরে থাকে, ঐরূপ তিনি জগতের জড়-চেতন, প্রাণী-অপ্রাণী সমস্ত কিছুকে পরিবেষ্টন করে আছেন।।৬১।।
इस भाष्य को एडिट करें