Loading...
Close
VedicScriptures VedicScriptures
English
साइडबार
यजुर्वेद अध्याय - 22
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34

मन्त्र चुनें

  • यजुर्वेद का मुख्य पृष्ठ
    • यजुर्वेद - अध्याय 22/ मन्त्र 5
    ऋषिः - प्रजापतिर्ऋषिः देवता - इन्द्रादयो देवताः छन्दः - अतिधृतिः स्वरः - षड्जः
    इस मन्त्र को एडिट करें
    2

    प्र॒जाप॑तये त्वा॒ जुष्टं॒ प्रोक्षा॑मीन्द्रा॒ग्निभ्यां॑ त्वा॒ जुष्टं॒ प्रोक्षा॑मि वा॒यवे॑ त्वा॒ जुष्टं॒ प्रोक्षा॑मि॒ विश्वे॑भ्यस्त्वा दे॒वेभ्यो॒ जुष्टं॒ प्रोक्षा॑मि॒ सर्वे॑भ्यस्त्वा दे॒वेभ्यो॒ जुष्टं॒ प्रोक्षा॑मि। योऽअर्व॑न्तं॒ जिघा॑सति॒ तम॒भ्यमीति॒ वरु॑णः। प॒रो मर्त्तः॑ प॒रः श्वा॥५॥

    स्वर सहित पद पाठ

    प्र॒जापत॑य॒ इति॑ प्र॒जाऽप॑तये। त्वा। जुष्ट॑म्। प्र। उ॒क्षा॒मि॒। इन्द्रा॒ग्निभ्या॒मितीन्द्रा॒ग्निऽभ्या॑म्। त्वा॒। जुष्ट॑म्। प्र। उ॒क्षा॒मि॒। वायवे॑। त्वा॒। जुष्ट॑म्। प्र। उ॒क्षा॒मि॒। विश्वे॑भ्यः। त्वा॒। दे॒वेभ्यः॑। जुष्ट॑म्। प्र। उ॒क्षा॒मि॒। सर्वे॑भ्यः। त्वा॒। दे॒वेभ्यः॑। जुष्ट॑म्। प्र। उ॒क्षा॒मि॒। यः। अर्व॑न्तम्। जिघा॑सति। तम्। अ॒भि। अ॒मी॒ति॒। वरु॑णः। प॒रः। मर्त्तः। प॒रः। श्वा ॥५ ॥

    स्वर रहित मन्त्र

    प्रजापतये त्वा जुष्टम्प्रोक्षामीन्द्राग्निभ्यान्त्वा जुष्टम्प्रोक्षामि वायवे त्वा जुष्टम्प्रोक्षामि । विश्वेभ्यस्त्वा देवेभ्यो जुष्टम्प्रोक्षामि । सर्वेभ्यस्त्वा देवेभ्यो जुष्टम्प्रोक्षामि । योऽअर्वन्तञ्जिघाँसति तमभ्यमीति वरुणः परो मर्तः परः श्वा ॥

    स्वर रहित पद पाठ

    प्रजापतय इति प्रजाऽपतये। त्वा। जुष्टम्। प्र। उक्षामि। इन्द्राग्निभ्यामितीन्द्राग्निऽभ्याम्। त्वा। जुष्टम्। प्र। उक्षामि। वायवे। त्वा। जुष्टम्। प्र। उक्षामि। विश्वेभ्यः। त्वा। देवेभ्यः। जुष्टम्। प्र। उक्षामि। सर्वेभ्यः। त्वा। देवेभ्यः। जुष्टम्। प्र। उक्षामि। यः। अर्वन्तम्। जिघासति। तम्। अभि। अमीति। वरुणः। परः। मर्त्तः। परः। श्वा॥५॥

    यजुर्वेद - अध्याय » 22; मन्त्र » 5
    Acknowledgment

    शब्दार्थ -
    शब्दार्थ - हे विद्वान, (यः) जो (परः) उत्तम आणि (वरूण।) श्रेष्ठ असा (मर्त्तः) मनुष्य (अर्वन्तम्‌) शीघ्रगामी घोड्याला (जिघांसति) ताडना करून त्याला लवकर चलण्याची प्रेरणा देतो (तम्‌) तो मनुष्य त्या घोड्याचा (अभि, अमीति) सर्व प्रकारे योग्य उपयोग घेतो (आणि ‘विद्यांसति` शब्दाचा दुसऱ्या अर्थाप्रमाणे जो घोडासारख्या उपयोगी पशूची हत्या करतो, तो त्या लाभांपासून पूर्णतः वंचित होतो) तसेच (परः) एखादा दुसरा माणूस जो (श्वा) कुत्र्यासारखा वाजणाऱ्या, दुष्कर्म व दुराचार करणाऱ्या मनुष्याला ऐकतो (दुष्कर्मी व्यक्तीला अडवितो वा मारतो) त्या तशा (प्रजापतये) प्रजेचे (प्राण्यांचे) पालन-रक्षण करणाऱ्या हे विद्वान (पशुपालक अथवा राजा) मी (एक प्राणीप्रिय नागरिक) (त्वा) तुला (प्रोक्षामि) समर्थन देतो. याशिवाय (इन्द्राग्नीभ्याम्‌) सर्व जीवांकरिता आणि त्यांना वाढविणाऱ्या अग्नी करिता (जुष्टम्‌) तू करील असलेल्या कार्यासाठी (त्वा) तुला (प्रोक्षामि) चांगल्याप्रकारे संचित करतो (तुझी प्रशंसा करतो) (वायने) वायूसाठी (हवेच्या शुद्धता आणि प्रदूषणविरहितता या कार्यासाठी (जुष्टम्‌) तू मोठ्या निष्ठेने करीत असलेल्या कार्यासाठी (त्वा) तुला (प्रोक्षामि) तुला समर्थन देतो. तसेच (तुझ्या या सर्वहितकारी कार्यात सहकार्य करणाऱ्या (विश्वेभ्यः) समस्त (देवेभ्यः) विद्वानांनी केलेल्या (जुष्टम्‌) प्रशंसनीय कार्यासाठी (त्वा) मी तुला (प्रोक्षामि) संपूर्ण समर्थन देतो तसेच (सर्वेभ्यः) समस्त (देवेभ्यः) दिव्य पृथ्वी आदी पदार्थासाठी (जुष्टम्‌) मोठ्या तत्परतेने कार्य करणाऱ्या (त्वा) तुला (प्रोक्षामि) चांगल्याप्रकारे सिंचित करतो (तुझ्या मस्तकावर जलसिंचन करून तुला आशीर्वाद देतो म्हणजेच सत्कार्यासाठी तुझे समर्थन करतो) ॥5॥

    भावार्थ - भावार्थ - जे लोक उत्तम वा अति उपयोगी पशूंना देखील मारण्याची इच्छा वा यत्न करतात, त्यांना ज्याप्रमाणे अत्याचारी नरभक्षक सिंहाला ठार मारले पाहिजे त्याप्रमाणे (राजाने) त्या दुष्ट पशुघातक लोकांचा वध केला पाहिजे. आणि जे लोक या पशूंचे रक्षण व पालन करण्यासाठी चांगले यत्न करतात, त्यांना (राजाने) त्या सर्वांची रक्षा करण्यासाठी उचित अधिकार दिले पाहिजेत ॥5॥

    इस भाष्य को एडिट करें
    Top