यजुर्वेद - अध्याय 3/ मन्त्र 31
ऋषिः - सप्तधृतिर्वारुणिर्ऋषिः
देवता - आदित्यो देवता
छन्दः - विराट् गायत्री,
स्वरः - षड्जः
1
महि॑ त्री॒णामवो॑ऽस्तु द्यु॒क्षं मि॒त्रस्या॑र्य॒म्णः। दु॒रा॒धर्षं॒ वरु॑णस्य॥३१॥
स्वर सहित पद पाठमहि॑। त्री॒णाम्। अवः॑। अ॒स्तु॒। द्यु॒क्षम्। मि॒त्रस्य॑। अ॒र्य॒म्णः। दु॒रा॒धर्ष॒मिति॑ दुःऽआ॒धर्ष॑म्। वरु॑णस्य ॥३१॥
स्वर रहित मन्त्र
महि त्रीणामवो स्तु द्युक्षम्मित्रस्यार्यम्णः । दुराधर्षँवरुणस्य ॥
स्वर रहित पद पाठ
महि। त्रीणाम्। अवः। अस्तु। द्युक्षम्। मित्रस्य। अर्यम्णः। दुराधर्षमिति दुःऽआधर्षम्। वरुणस्य॥३१॥
विषय - पुनश्च, परमेश्वराची प्रार्थना का करावी, याविषयी पुढील मंत्रात प्रतिपादन केले आहे -
शब्दार्थ -
शब्दार्थ - हे (ब्रह्मणस्पते) जगदीश्वरा, (मित्रस्थ) आमच्या बाहेरील आणि आंतील प्राणवायु, तसेच (अर्यम्ण:) आकर्षण शक्तीद्वारे पृथ्वी आदी पदार्थांना धारण करणारा सूर्य आणि (वरूणस्य) जल, म्हणजे प्राणवायु, सूर्य आणि जल, या (त्रीणाम्) तीन्हीच्या प्रभाव आणि उपयोगामुळे (न:) आमच्या (द्युक्षम्) नीतीमान व (दुराधर्षम्) कष्टाने साध्य होणारी पण (महि) महान् वदेविद्येचे (अव:) दृढतेने रक्षण (अस्तु) होवो, यासाठी आम्ही तुझ्या कृपेची याचना करीत आहोत. ॥31॥
भावार्थ - भावार्थ - या मंत्रात या पूर्वीच्या (मानः श ्ँ सो-) मंत्रातून ‘ब्रह्मणस्पते’ आणि ‘न:’ या दोन पदांची अनुवृत्ती घेतली आहे (या मंत्रात नाहीत , पण पूर्वीचा संदर्भ व अर्थ आवश्यक असल्यामुळे हे दोन शब्द या मंत्रात अर्थाकरिता घेतले आहेत) मनुष्यांनी सर्व पदार्थाद्वारे स्वत:चे तसेच इतरांचे न्यायाप्रमाणे रक्षण व पोषण करावे आणि राज्याचे पालन करावे. (स्वत:ची, इतरांची व राज्याची वृद्धी करावी) ॥31॥
इस भाष्य को एडिट करेंAcknowledgment
Book Scanning By:
Sri Durga Prasad Agarwal
Typing By:
N/A
Conversion to Unicode/OCR By:
Dr. Naresh Kumar Dhiman (Chair Professor, MDS University, Ajmer)
Donation for Typing/OCR By:
N/A
First Proofing By:
Acharya Chandra Dutta Sharma
Second Proofing By:
Pending
Third Proofing By:
Pending
Donation for Proofing By:
N/A
Databasing By:
Sri Jitendra Bansal
Websiting By:
Sri Raj Kumar Arya
Donation For Websiting By:
Shri Virendra Agarwal
Co-ordination By:
Sri Virendra Agarwal