English
यजुर्वेद - अध्याय 31/ मन्त्र 4
त्रि॒पादू॒र्ध्व उदै॒त्पुरु॑षः॒ पादो॑ऽस्ये॒हाभ॑व॒त् पुनः॑।ततो॒ विष्व॒ङ् व्यक्रामत्साशनानश॒नेऽअ॒भि॥४॥
स्वर सहित पद पाठत्रि॒पादिति॑ त्रि॒ऽपात्। ऊ॒र्ध्वः। उत्। ऐ॒त्। पुरु॑षः। पादः॑। अ॒स्य॒। इ॒ह। अभ॒व॒त्। पुन॒रिति॒ पुनः॑ ॥ ततः। विष्व॑ङ्। वि। अ॒क्रा॒म॒त्। सा॒श॒ना॒न॒श॒नेऽइति॑ साशनानश॒ने। अ॒भि ॥४ ॥
स्वर रहित मन्त्र
त्रिपादूर्ध्वऽउऐत्पुरुषः पादो स्येहाभवत्पुनः । ततो विष्वङ्व्यक्रामत्साशनानशनेऽअभि ॥
स्वर रहित पद पाठ
त्रिपादिति त्रिऽपात्। ऊर्ध्वः। उत्। ऐत्। पुरुषः। पादः। अस्य। इह। अभवत्। पुनरिति पुनः॥ ततः। विष्वङ्। वि। अक्रामत्। साशनानशनेऽइति साशनानशने। अभि॥४॥
विषय - पुनश्‍च, त्याच विषयी -
शब्दार्थ -
शब्दार्थ - तो पूर्ववर्णित (मागील मंत्रात वर्णित) (त्रिपात्) तीन अंशवान (पुरूषः) पालक परमेश्‍वर (ऊर्ध्वः) सर्वांच्यापेक्षा उत्तम, युक्तिस्वरूप असून संसारापासून पृथक अशा प्रकारे (उत्, ऐत्) उदय होतो वा विद्यमान आहे (सर्व जग त्यात असूनही तो जगापेक्षा वेगळा आहे) (अस्य) या परमपुरूषाचा (पादः) एक भाग (इह) या जगाच्या (रचना, उत्पत्ती, स्थिती या रूपात) (पुनः) पुन्हा उत्पत्ति-प्रलयाच्या रूपात प्रकट (अभवत्) होत असतो. (ततः) त्यानंतर (साशनानशने) खाणारे म्हणजे चेतन आणि न खाणारे म्हणजे जड या दोन्ही (विष्वङ्) सर्वत्र व्याप्त होतो (वि, आक्रमत्) विशेषत्वाने व्याप्त आहे ॥4॥
भावार्थ - भावार्थ - तो परमेश्‍वर या कार्यरूप जगाहून वेगळा असून आपल्या सामर्थ्याच्या तीन अंशाने प्रकाशित व्यक्त होत आहे तो आपल्या रचनासामर्थ्याच्या एका भागाने सर्व सृष्टीला वारंवार उत्पन्न वा विलीन करीत असतो. आणि रचनेनंतर तो त्या स्वनिर्मित सृष्टीच्या चराचर पदार्थांत व्याप्त राहून विद्यमान असतो. ॥4॥
इस भाष्य को एडिट करेंAcknowledgment
Book Scanning By:
Sri Durga Prasad Agarwal
Typing By:
N/A
Conversion to Unicode/OCR By:
Dr. Naresh Kumar Dhiman (Chair Professor, MDS University, Ajmer)
Donation for Typing/OCR By:
N/A
First Proofing By:
Acharya Chandra Dutta Sharma
Second Proofing By:
Pending
Third Proofing By:
Pending
Donation for Proofing By:
N/A
Databasing By:
Sri Jitendra Bansal
Websiting By:
Sri Raj Kumar Arya
Donation For Websiting By:
N/A
Co-ordination By:
Sri Virendra Agarwal