यजुर्वेद - अध्याय 32/ मन्त्र 7
ऋषिः - स्वयम्भु ब्रह्म ऋषिः
देवता - परमात्मा देवता
छन्दः - निचृच्छक्वरी
स्वरः - धैवतः
0
यं क्रन्द॑सी॒ऽ अव॑सा तस्तभा॒नेऽ अ॒भ्यैक्षे॑तां॒ मन॑सा॒ रेज॑माने। यत्राधि॒ सूर॒ऽ उदि॑तो वि॒भाति॒ कस्मै॑ दे॒वाय॑ ह॒विषा॑ विधेम। आपो॑ ह॒ यद् बृ॑ह॒तीर्यश्चि॒दापः॑॥७॥
स्वर सहित पद पाठयम्। क्रन्द॑सी॒ऽइति क्रन्द॑सी। अव॑सा। त॒स्त॒भा॒ने इति॑ तस्तऽभा॒ने। अ॒भि। ऐक्षे॑ताम्। मन॑सा। रेज॑माने॒ऽइति॒ रेज॑माने ॥ यत्र॑। अधि॑। सूरः॑। उदि॑त॒ इत्युत्ऽइ॑तः। वि॒भाती॑ति वि॒ऽभाति॑। कस्मै॑। दे॒वाय॑। ह॒विषा॑। वि॒धे॒म॒। आपः॑। ह॒। यत्। बृ॒ह॒तीः। यः। चि॒त्। आपः॑ ॥७ ॥
स्वर रहित मन्त्र
यङ्क्रन्दसीऽअवसा तस्तभानेऽअभ्ऐक्षेताम्मनसा रेजमाने । यत्राधि सूरऽउदितो विभाति कस्मै देवाय हविषा विधेम । आपो ह यद्बृहतीर्यश्चिदापः॥ गलित मन्त्रः आपो ह यद्बृहतीर्विश्वमायन्गर्भन्दधाना जनयन्तीरग्निम् । ततो देवानाँ समवर्ततासुरेकः कस्मै देवाय हविषा विधेम॥ यश्चिदापो महिना पर्यपश्यद्दक्षन्दधाना जनयन्तीर्यज्ञम् । यो देवेष्वधि देवऽएकऽआसीत्कस्मै देवाय हविषा विधेम॥
स्वर रहित पद पाठ
यम्। क्रन्दसीऽइति क्रन्दसी। अवसा। तस्तभाने इति तस्तऽभाने। अभि। ऐक्षेताम्। मनसा। रेजमानेऽइति रेजमाने॥ यत्र। अधि। सूरः। उदित इत्युत्ऽइतः। विभातीति विऽभाति। कस्मै। देवाय। हविषा। विधेम। आपः। ह। यत्। बृहतीः। यः। चित्। आपः॥७॥
विषय - पुनश्च, तोच विषय -
शब्दार्थ -
शब्दार्थ - हे मनुष्यहो, (वम्) ज्या परमेशाला प्राप्त होऊन म्हणजे त्याच्या अधिकाराखाली राहून (तस्तभाने) सर्वांना धारण करणारे (सर्वांना जीवन देणारे) आणि (रेजमाने) सतत चालत वा गतिशील राहणारे (क्रन्दसी) आपल्या गुणांमुळे प्रशंसनीय असलेले सूर्य आणि पृथ्वी (अवसा) आपल्या रक्षण सामर्थ्याद्वारे सर्वांना धारण करतात, (यत्र) ज्या परमेश्वरात (सूरः) सूर्य (अधि, उदितः) अधिक रूपाने उदय होतो, (यत्) जे (बृहती) महान (आपः) जल (ह) निश्चयाने (विशेषत्वाने कार्यरत आहे) एवढेच नव्हे, तर (यः) जे काही (धित्) सुद्दा (आपः) आकाश वा आकाशस्य पदार्थ आहेत, त्या सर्वात तोच परमेश्वर (विभाति) विशेषत्वाने प्रतिभासित होतो (त्या पदार्थांचा धारक, प्रकाशक तोच आहे) त्या ईश्वराला अध्यापक उपदेशक (मनसा) विज्ञानाच्या माध्यमातून (अभि, ऐक्षेताम्) मुख्यत्वेकरून पाहतात (त्याला जाणू इच्छितात वा अनुभवतात) त्या (कस्मै) सुखकारक (देवाय) शुद्धस्वरूप परमात्म्यासाठी (हविषा) त्याला ग्रहण करण्याच्या साधनाद्वारे म्हणजे योगाभ्यासाद्वारे आम्ही (विधेम) सेवा करतो, तुम्हीदेखील त्याचे भजन करा. ॥7॥
भावार्थ - भावार्थ - हे मनुष्यांनो, ज्या सर्वव्यापी परमात्म्यामधे सूर्य, पृथ्वी आदी लोक भ्रमण करताना दिसतात, ज्या ईश्वराने प्राण आणि आकाश यांनाही व्याप्त केलेले आहे, त्या आपल्या आत्म्यात विद्यमान ईश्वराची तुम्ही उपासना करा. ॥7॥
इस भाष्य को एडिट करेंAcknowledgment
Book Scanning By:
Sri Durga Prasad Agarwal
Typing By:
N/A
Conversion to Unicode/OCR By:
Dr. Naresh Kumar Dhiman (Chair Professor, MDS University, Ajmer)
Donation for Typing/OCR By:
N/A
First Proofing By:
Acharya Chandra Dutta Sharma
Second Proofing By:
Pending
Third Proofing By:
Pending
Donation for Proofing By:
N/A
Databasing By:
Sri Jitendra Bansal
Websiting By:
Sri Raj Kumar Arya
Donation For Websiting By:
N/A
Co-ordination By:
Sri Virendra Agarwal