Loading...

मन्त्र चुनें

  • यजुर्वेद का मुख्य पृष्ठ
  • यजुर्वेद - अध्याय 4/ मन्त्र 20
    ऋषिः - वत्स ऋषिः देवता - वाग्विद्युतौ देवते छन्दः - साम्नी जगती,भूरिक् आर्षी उष्णिक् स्वरः - निषादः
    3

    अनु॑ त्वा मा॒ता म॑न्यता॒मनु॑ पि॒ताऽनु भ्राता॒ सग॒र्भ्योऽनु॒ सखा॒ सयू॑थ्यः। सा दे॑वि दे॒वमच्छे॒हीन्द्रा॑य॒ सोम॑ꣳ रु॒द्रस्त्वा॑वर्त्तयत् स्वस्ति सोम॑सखा॒ पुन॒रेहि॑॥२०॥

    स्वर सहित पद पाठ

    अनु॑। त्वा॒। मा॒ता। म॒न्य॒ता॒म्। अनु॑। पि॒ता। अनु॑। भ्राता॑। सग॑र्भ्य॒ इति॒ सऽग॑र्भ्यः। अनु॑। सखा॑। सयू॑थ्य॒ इति॒ सऽयू॑थ्यः। सा। दे॒वि॒। दे॒वम्। अच्छ॑। इ॒हि॒। इन्द्रा॑य। सोम॑म्। रु॒द्रः। त्वा॒। आ। व॒र्त्त॒य॒तु॒। स्व॒स्ति॑। सोम॑स॒खेति॒ सोम॑ऽसखा। पुनः॑। आ। इ॒हिः॒ ॥२०॥


    स्वर रहित मन्त्र

    अनु त्वा माता मन्यतामनु पितानु भ्राता सगर्भ्या नु सखा सयूथ्यः । सा देवि देवमच्छेहीन्द्राय सोमँ रुद्रस्त्वा वर्तयतु स्वस्ति सोमसखा पुनरेहि ॥


    स्वर रहित पद पाठ

    अनु। त्वा। माता। मन्यताम्। अनु। पिता। अनु। भ्राता। सगर्भ्य इति सऽगर्भ्यः। अनु। सखा। सयूथ्य इति सऽयूथ्यः। सा। देवि। देवम्। अच्छ। इहि। इन्द्राय। सोमम्। रुद्रः। त्वा। आ। वर्त्तयतु। स्वस्ति। सोमसखेति सोमऽसखा। पुनः। आ। इहिः॥२०॥

    यजुर्वेद - अध्याय » 4; मन्त्र » 20
    Acknowledgment

    शब्दार्थ -
    शब्दार्थ - हे मनुष्या, (रूद्रः) परमेश्वर अथवा 44 चवेचाळीस वर्षापर्यंत अखंड ब्रह्मचर्याश्रमाचे पालन करून पूर्णविद्यायुक्त झालेल्या हे विद्वान महोदय, (त्वा) वाणी व विद्युत या दोन शक्ती तुला उत्तम पदार्थाच्या व प्राप्तीसाठी तसेच (स्वस्ति) सुखाच्या व (इन्द्राय) परमेश्‍वराच्या प्राप्तीसाठी (आर्क्तयतु) प्रवृत्त वा कार्यरत करो (तुझ्या सारख्या विद्वान मनुष्याने वाणी व विद्युताचे लाभ घेण्यासाठी कार्यरत रहाने) (देवि) विद्यायुक्त वाणी आणि दिव्यगुणयुक्त विद्युत (देवम्) उत्तम धर्मात्मा विद्वानास/वैज्ञानिकास प्राप्त होते (तो त्याच्या गुणांचा शोध घेऊन सर्वांना लाभान्वित करतो) त्याप्रमाणे हे मनुष्या तू देखील या शक्तीना (पुनः) वारंवार (अच्छ) चांगल्या प्रकारे (इहि) प्राप्त हो. (वाणी व विद्युतापासून लाभ घेण्यास शिक) अशी उत्तम वाणी शिकण्यासाठी विद्युत-लाभ ग्रहण करण्यासाठी (त्वा) तुला (माता) जन्म देणारी जननी (अनुमन्यताम्) अनुमती किंवा आदेश देवो. त्याचप्रमाणे (पिता) तुला जन्म देणारा जनक (सगर्भ्यः) सहोदर (भ्रता) भाऊ तसेच (सयूथ्यः) तुझ्या संगतीत राहणारे साथी (सखा) आणि मित्र, या सर्वांनी देखील वाणी व विद्युताविषयी कार्य करण्यास तुला आनंदाने मान्यता द्यावी. तू देखील कार्यांसाठी (पुनरेहि) पुनः पुनः पुरूषार्थ करीत राहा (आळस करूं नकोस) ॥20॥

    भावार्थ - भावार्थ - या मंत्रात वाचकलुप्तोपमा अलंकार आहे. ^प्रश्‍न - मनुष्यांनी आपसात एकमेकाशी कशी वर्त्तणूक ठेवावी ? उत्तर - ज्या प्रकारच्या आचरणाने धर्मात्मा विद्वान, माता, पिता, मित्र आदी सर्वांमधे सत्याची वृद्धी होईल, अशी वागणूक असावी तसेच पुत्र व धार्मिक विद्वान सन्तान धर्मयुक्त आचरण करीत असतील, तर माता-पिता आदीनी देखील सत्य, प्रेममय व निष्कपट आचरण करावे. ॥20॥

    इस भाष्य को एडिट करें
    Top