English
अथर्ववेद - काण्ड 2/ सूक्त 4/ मन्त्र 1
सूक्त - अथर्वा
देवता - चन्द्रमा अथवा जङ्गिडः
छन्दः - विराट्प्रस्तारपङ्क्तिः
सूक्तम् - दीर्घायु प्राप्ति सूक्त
दी॑र्घायु॒त्वाय॑ बृहते रणा॒यारि॑ष्यन्तो॒ दक्ष॑माणाः॒ सदै॒व। म॒णिं वि॑ष्कन्ध॒दूष॑णं जङ्गि॒डं बि॑भृमो व॒यम् ॥
स्वर सहित पद पाठदी॒र्घा॒यु॒ऽत्वाय॑ । बृ॒ह॒ते । रणा॑य । अरि॑ष्यन्त: । दक्ष॑माणा: । सदा॑ । ए॒व । म॒णिम् । वि॒स्क॒न्ध॒ऽदूष॑णम् । ज॒ङ्गि॒डम् । बि॒भृ॒म॒: । व॒यम् ॥४.१॥
स्वर रहित मन्त्र
दीर्घायुत्वाय बृहते रणायारिष्यन्तो दक्षमाणाः सदैव। मणिं विष्कन्धदूषणं जङ्गिडं बिभृमो वयम् ॥
स्वर रहित पद पाठदीर्घायुऽत्वाय । बृहते । रणाय । अरिष्यन्त: । दक्षमाणा: । सदा । एव । मणिम् । विस्कन्धऽदूषणम् । जङ्गिडम् । बिभृम: । वयम् ॥४.१॥
अथर्ववेद - काण्ड » 2; सूक्त » 4; मन्त्र » 1
भाषार्थ -
(दीर्घायुत्वाय) दीर्घ आयु के लिये, (महते रणाय) महा-रमणीय कर्म के लिए, अथवा महायुद्ध के लिए, (अरिष्यन्तः) हिंसित न होते हुए, (सदा एव दक्षमाणाः) सदा ही वृद्धि को प्राप्त हुए ( बयम) हम, (मणिम् ) रत्नरूप, (विष्कन्धदूषणम् ) शरीरशोषणरूपी दोष का निवारण करनेवाले जङ्गिड को (बिभृमः) विशेषरूप में धारण करते हैं।
टिप्पणी -
[दीर्घायुत्वाय=दीर्घ + इण् + उण् प्रत्यय (सायण)। रणाय= रमु क्रीडायाम्, (भ्वादिः) अथवा रण = युद्ध। अरिष्यन्तः अ+ रिष हिंसायाम् (भ्वादिः) दक्षमाणा: =दक्ष बृद्धौ (भ्वादिः )।विष्कन्ध= वि + स्कन्दिर= विशेषशोषणे (भ्वादिः) । जङ्गिडम् ( अथर्व० १९।३४ १-४; १९।३५।१ आदि)। रणाय= रोगों के जोवकीटाणुओं के साथ महायुद्ध (मन्त्र २, ३, ४)।]