अथर्ववेद - काण्ड 18/ सूक्त 2/ मन्त्र 14
सूक्त - यम, मन्त्रोक्त
देवता - अनुष्टुप्
छन्दः - अथर्वा
सूक्तम् - पितृमेध सूक्त
सोम॒ एके॑भ्यःपवते घृ॒तमेक॒ उपा॑सते। येभ्यो॒ मधु॑ प्र॒धाव॑ति॒ तांश्चि॑दे॒वापि॑ गच्छतात्॥
स्वर सहित पद पाठसोम॑: । एके॑भ्य: । प॒व॒ते॒ । घृ॒तम् । एके॑ । उप॑ । आ॒स॒ते॒ । येभ्य॑: । मधु॑ । प्र॒ऽधाव॑ति । तान् । चि॒त् । ए॒व । अपि॑ । ग॒च्छ॒ता॒त् ॥२.१४॥
स्वर रहित मन्त्र
सोम एकेभ्यःपवते घृतमेक उपासते। येभ्यो मधु प्रधावति तांश्चिदेवापि गच्छतात्॥
स्वर रहित पद पाठसोम: । एकेभ्य: । पवते । घृतम् । एके । उप । आसते । येभ्य: । मधु । प्रऽधावति । तान् । चित् । एव । अपि । गच्छतात् ॥२.१४॥
अथर्ववेद - काण्ड » 18; सूक्त » 2; मन्त्र » 14
विषय - पुरुष को सदाचारमय जीवन का उपदेश।
भावार्थ -
(एकेभ्यः) किन्हीं विद्वानों के लिये (सोमः पवते) सोम=सोममय ब्रह्मरस बहता है। (एके घृतम् उपासते) और कोई विद्वान् घृत=आदित्य या यजुर्वेद प्रतिपादित तेजोमय ब्रह्म की उपासना करते हैं। (येभ्यः) जिनके लिये (मधु) मधु=अथर्व प्रोक्त ब्रह्मज्ञान (प्रधावति) प्रवाहित होता है। हे पुरुष ! तू (तान् चित्) उन पूज्य पुरुषों के पास (अपि गच्छतात्) सत्संग लाभ किया कर और ज्ञान प्राप्त कर।
टिप्पणी -
यत्सामानि सोभ एभ्यः पवते...यद् मजूंषि घृतस्य कुल्याः। यद् अथर्वांगिरसो मधोः कुल्याः॥ इति तै० आ० २। १०। १॥
ऋषि | देवता | छन्द | स्वर - अथर्वा ऋषिः। यमो मन्त्रोक्ताश्च बहवो दवताः। ४, ३४ अग्निः, ५ जातवेदाः, २९ पितरः । १,३,६, १४, १८, २०, २२, २३, २५, ३०, ३६,४६, ४८, ५०, ५२, ५६ अनुष्टुमः, ४, ७, ९, १३ जगत्यः, ५, २६, ३९, ५७ भुरिजः। १९ त्रिपदार्ची गायत्री। २४ त्रिपदा समविषमार्षी गायत्री। ३७ विराड् जगती। ३८, ४४ आर्षीगायत्र्यः (४०, ४२, ४४ भुरिजः) ४५ ककुम्मती अनुष्टुप्। शेषाः त्रिष्टुभः। षष्ट्यृचं सूक्तम्॥
इस भाष्य को एडिट करें