अथर्ववेद - काण्ड 18/ सूक्त 2/ मन्त्र 52
सूक्त - यम, मन्त्रोक्त
देवता - अनुष्टुप्
छन्दः - अथर्वा
सूक्तम् - पितृमेध सूक्त
अ॒भि त्वो॑र्णोमिपृथि॒व्या मा॒तुर्वस्त्रे॑ण भ॒द्रया॑। जी॒वेषु॑ भ॒द्रं तन्मयि॑ स्व॒धा पि॒तृषु॒सा त्वयि॑ ॥
स्वर सहित पद पाठअ॒भि । त्वा॒ । ऊ॒र्णो॒मि॒ । पृ॒थि॒व्या: । मा॒तु: । वस्त्रे॑ण । भ॒द्रया॑ । जी॒वेषु॑ । भ॒द्रम् । तत् । मयि॑ । स्व॒धा । पि॒तृषु॑ । सा । त्वयि॑ ॥२.५२॥
स्वर रहित मन्त्र
अभि त्वोर्णोमिपृथिव्या मातुर्वस्त्रेण भद्रया। जीवेषु भद्रं तन्मयि स्वधा पितृषुसा त्वयि ॥
स्वर रहित पद पाठअभि । त्वा । ऊर्णोमि । पृथिव्या: । मातु: । वस्त्रेण । भद्रया । जीवेषु । भद्रम् । तत् । मयि । स्वधा । पितृषु । सा । त्वयि ॥२.५२॥
अथर्ववेद - काण्ड » 18; सूक्त » 2; मन्त्र » 52
विषय - पुरुष को सदाचारमय जीवन का उपदेश।
भावार्थ -
हे पुरुष ! मैं परमेश्वर (त्वा) तुझको (पृथिव्याः मातुः) माता पृथिवी के (वस्त्रेण) वस्त्र के समान निवास योग्य स्थान से ही (भद्रया) अति सुखकारी विधि से (ऊर्णोमि) आच्छादित करता हूं। (जीवेषु) समस्त जीवों में जो भी (भद्रम्) सुख और कल्याण है (तत्) वह सब (मयि) मेरे ही आधार पर है और (स्वधा पितृषु) स्वयं धारण करने योग्य अपने कर्मों का फल (पितृषु) तेरे परिपालक माता पिताओं में है और (सा त्वयि) वही ‘स्वधा’ अर्थात् स्वयं कर्म द्वारा प्राप्तव्य कर्मफल (त्वयि) हे पुरुष ! तेरे ही अधीन है।
टिप्पणी -
missing
ऋषि | देवता | छन्द | स्वर - अथर्वा ऋषिः। यमो मन्त्रोक्ताश्च बहवो दवताः। ४, ३४ अग्निः, ५ जातवेदाः, २९ पितरः । १,३,६, १४, १८, २०, २२, २३, २५, ३०, ३६,४६, ४८, ५०, ५२, ५६ अनुष्टुमः, ४, ७, ९, १३ जगत्यः, ५, २६, ३९, ५७ भुरिजः। १९ त्रिपदार्ची गायत्री। २४ त्रिपदा समविषमार्षी गायत्री। ३७ विराड् जगती। ३८, ४४ आर्षीगायत्र्यः (४०, ४२, ४४ भुरिजः) ४५ ककुम्मती अनुष्टुप्। शेषाः त्रिष्टुभः। षष्ट्यृचं सूक्तम्॥
इस भाष्य को एडिट करें