यजुर्वेद - अध्याय 10/ मन्त्र 28
अ॒भि॒भूर॑स्ये॒तास्ते॒ पञ्च॒ दिशः॑ कल्पन्तां॒ ब्रह्मँ॒स्त्वं ब्र॒ह्मासि॑ सवि॒तासि॑ स॒त्यप्र॑सवो॒ वरु॑णो॑ऽसि स॒त्यौजा॒ऽइन्द्रो॑ऽसि॒ विशौ॑जा रु॒द्रोऽसि सु॒शेवः॑। बहु॑कार॒ श्रेय॑स्कर॒ भूय॑स्क॒रेन्द्र॑स्य॒ वज्रो॑ऽसि॒ तेन॑ मे रध्य॥२८॥
स्वर सहित पद पाठअ॒भि॒भुरित्य॑भि॒ऽभूः। अ॒सि॒। ए॒ताः। ते। पञ्च॒। दि॒शः॑। क॒ल्प॒न्ता॒म्। ब्रह्म॑न्। त्वम्। ब्र॒ह्मा। अ॒सि॒। स॒वि॒ता। अ॒सि॒। स॒त्य॑प्रसव॒ इति॑ स॒त्यऽप्र॑सवः। वरु॑णः। अ॒सि॒। स॒त्यौजा॒ इति॑ स॒त्यऽओ॑जाः। इन्द्रः॑। अ॒सि॒। विशौ॑जाः। रु॒द्रः। अ॒सि॒। सु॒शेव॒ इति॑ सु॒ऽशेवः॑। बहु॑का॒रेति॒ बहु॑ऽकार। श्रेय॑स्कर। श्रेयः॑क॒रेति॒ श्रेयः॑ऽकर। भूय॑स्कर। भूयः॑क॒रेति॒ भूयः॑ऽकर। इन्द्र॑स्य। वज्रः॑। अ॒सि॒। तेन॑। मे॒। र॒ध्य॒ ॥२८॥
स्वर रहित मन्त्र
अभिभूरस्येतास्ते पञ्च दिशः कल्पन्ताम्ब्रह्मँस्त्वम्ब्रह्मासि सवितासि सत्यप्रसवो वरुणोसि सत्यौजाःऽइन्द्रोसि विशौजाः रुद्रोसि सुशेवः । बहुकार श्रेयस्कर भूयस्करेन्द्रस्य वज्रोसि तेन मे रध्य ॥
स्वर रहित पद पाठ
अभिभूरित्यभिऽभूः। असि। एताः। ते। पञ्च। दिशः। कल्पन्ताम्। ब्रह्मन्। त्वम्। ब्रह्मा। असि। सविता। असि। सत्यप्रसव इति सत्यऽप्रसवः। वरुणः। असि। सत्यौजा इति सत्यऽओजाः। इन्द्रः। असि। विशौजाः। रुद्रः। असि। सुशेव इति सुऽशेवः। बहुकारेति बहुऽकार। श्रेयस्कर। श्रेयःकरेति श्रेयःऽकर। भूयस्कर। भूयःकरेति भूयःऽकर। इन्द्रस्य। वज्रः। असि। तेन। मे। रध्य॥२८॥
विषय - राजाने कसे असावे आणि कोणाकोणासाठी काय काय केले पाहिजे, याविषयी -
शब्दार्थ -
शब्दार्थ - (पतीला उद्देशून पत्नी म्हणते) हे (बहुकार) बहुसुखदायक, (श्रेयस्कर) कल्याणकारी आणि (भूयस्कर) वारंवार मला सुख व कल्याण देणारे (ब्रह्मन्) हे आत्मविद्याज्ञाता पतिराज, ज्याप्रमाणे (ते) आपल्यासाठी (एठा:) या (पञ्च) पूर्व आदी चार दिशा आणि वरची खालची अशी एक दिशा एकूण पाच दिशा सामर्थ्यशाली असाव्यात (आपल्या सामर्थ्याची कीर्ती सर्वत्र पसरलेली असावी) त्याप्रमाणे माझ्यासाठी व माझ्या यशाने (प्रशंसनीय कार्यामुळे) या दिशा (कल्पन्ताम्) सुखकारी व्हाव्यात (असे मी इच्छिते) आपण (अभिमू:) दुष्टांचा तिरस्कार करणारे (असि) आहात, (सविता) ऐश्वर्य उत्पन्न करणारे (असि) आहात, (सत्यप्रसव:) सत्याने प्रेरित त्यामुळे सुखी आणि (रुद्र:) शत्रूंना व दुष्टांना दंडित करून रडविणारे (असि) आहात, तसेच (इन्द्रस्य) ऐश्वर्याची (वज्र:) प्राप्ती करून देणारे (असि) आहात, आपणाप्रमाणे मी ही व्हावे (असे मी इच्छिते) ज्यायोगे मी आपणांसाठी ऋद्धी-सिद्धी देऊ शकेन, (तेन) त्या सामर्थ्याने (मे) आपण मला (रध्य) कार्य करण्यासाठी समर्थ बनवा (मला शक्ती व प्रेरणा द्या) ॥28॥
भावार्थ - भावार्थ - सर्व मनुष्यांना पाहिजे की ज्याप्रमाणे पुरुष (पति) सर्व दिशांत कीर्तिमान असावा, वेदज्ञ, धनुर्वेदज्ञ व अर्थ विद्याप्रवीण असावा आत्रण सत्यभाषी, सर्वांना सुखदायी व धर्मात्मा असावा, त्याची पत्नीदेखील तशीच असावी. दोघांनी राजधर्माचे पालन करून बहुसुख मिळवून शोभावान व्हावे. ॥28॥
इस भाष्य को एडिट करेंAcknowledgment
Book Scanning By:
Sri Durga Prasad Agarwal
Typing By:
N/A
Conversion to Unicode/OCR By:
Dr. Naresh Kumar Dhiman (Chair Professor, MDS University, Ajmer)
Donation for Typing/OCR By:
N/A
First Proofing By:
Acharya Chandra Dutta Sharma
Second Proofing By:
Pending
Third Proofing By:
Pending
Donation for Proofing By:
N/A
Databasing By:
Sri Jitendra Bansal
Websiting By:
Sri Raj Kumar Arya
Donation For Websiting By:
Shri Virendra Agarwal
Co-ordination By:
Sri Virendra Agarwal