Loading...
Close
VedicScriptures VedicScriptures
English
साइडबार
यजुर्वेद अध्याय - 13
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58

मन्त्र चुनें

  • यजुर्वेद का मुख्य पृष्ठ
    • यजुर्वेद - अध्याय 13/ मन्त्र 48
    ऋषिः - विरूप ऋषिः देवता - अग्निर्देवता छन्दः - निचृद् ब्राह्मी पङ्क्तिः स्वरः - पञ्चमः
    इस मन्त्र को एडिट करें
    1

    इ॒मं मा हि॑ꣳसी॒रेक॑शफं प॒शुं क॑निक्र॒दं वा॒जिनं॒ वाजि॑नेषु। गौ॒रमा॑र॒ण्यमनु॑ ते दिशामि॒ तेन॑ चिन्वा॒नस्त॒न्वो निषी॑द। गौ॒रं ते॒ शुगृ॑च्छतु॒ यं द्वि॒ष्मस्तं ते॒ शुगृ॑च्छतु॥४८॥

    स्वर सहित पद पाठ

    इ॒मम्। मा। हि॒ꣳसीः॒। एक॑शफ॒मित्येक॑ऽशफम्। प॒शुम्। क॒नि॒क्र॒दम्। वा॒जिन॑म्। वाजि॑नेषु। गौ॒रम्। आ॒र॒ण्यम्। अनु॑। ते॒। दि॒शा॒मि॒। तेन॑। चि॒न्वा॒नः। त॒न्वः᳖। नि। सी॒द॒। गौ॒रम्। ते॒। शुक्। ऋ॒च्छ॒तु॒। यम्। द्वि॒ष्मः। तम्। ते॒। शुक्। ऋ॒च्छ॒तु॒ ॥४७ ॥

    स्वर रहित मन्त्र

    इमम्मा हिँसीरेकशपम्फशुङ्कनिक्रदँवाजिनँवाजिनेषु । गौरमारण्यमनु ते दिशामि तेन चिन्वानस्तन्वो नि षीद । गौरन्ते शुगृच्छतु यन्द्विष्मस्तन्ते शुगृच्छतु ॥

    स्वर रहित पद पाठ

    इमम्। मा। हिꣳसीः। एकशफमित्येकऽशफम्। पशुम्। कनिक्रदम्। वाजिनम्। वाजिनेषु। गौरम्। आरण्यम्। अनु। ते। दिशामि। तेन। चिन्वानः। तन्वः। नि। सीद। गौरम्। ते। शुक्। ऋच्छतु। यम्। द्विष्मः। तम्। ते। शुक्। ऋच्छतु॥४७॥

    यजुर्वेद - अध्याय » 13; मन्त्र » 48
    Acknowledgment

    शब्दार्थ -
    शब्दार्थ - (ईश्‍वरराचा उपदेश तसेच विद्वज्जनांचा उपदेश राजाप्रत) हे राजन्‌, तू (वजिनेषु) युद्धकार्यामध्ये उपदेशी (इमम्‌) या (एकशफम्‌) एक खुर असलेल्या (खुरयुक्त चतुष्याद प्राण्याला) तसेच (कनिक्रदम) पीडेने अत्यंत व्याकुळ असलेल्या (वाजिनम्‌) वेगवान आणि (पशुम्‌) प्रेक्षणीय (उत्तम जातीचा) अशा घोडा आदी पशूंना (मा) (हिंसी:) मारू नकोस (युद्धात उपयोगी, शक्तिशाली, वेगवान उत्तम घोडा आदी पशूंचे रक्षणासोबत घायाळ प्राण्यांचेही परिपालन व रक्षण कर) मी परमेश्‍वर, (ते) तुझ्यासाठी (यम्‌) ज्या (आरण्यम्‌) वन्य (गौरम्‌) गौरवर्णाच्या (श्वेत , पीत वा उज्वल रंगाच्या) पशूंच्या रक्षण-पालनविषयी (दिशामि) आदेश देत आहे (तेन) त्यांच्या रक्षणाद्वारे (चिन्वान:) उन्नती करीत तू (तन्व्‌:) शरीर उत्तम व स्वस्थ ठेऊन (निषीद) स्थिर रहा (निश्‍चिंत रहा) (ते) तुझ्याकडून (गौरम्‌) श्‍वेत वर्गाच्या (आणि उपद्रवी व हिंसक) पशूला (शुक) शोक (ऋतु) मिळो (हिंसक प्राण्यांचा नाश होवो) तसेच (यम्‌) ज्या शत्रूचा आम्ही (विद्वज्जन) (द्विष्म:) द्वेष करतो (वा करू) (तम्‌) त्याला देखील (ते) तुझ्याकडून (शुक्‌) शोक (वा नाश) (ऋच्छतु) प्राप्त होवो ॥48॥

    भावार्थ - भावार्थ - मनुष्यांनी एक खुर असलेल्या घोडा आदी पशूंची तसेच वयातील उपकारक पशूंची हिंसा कदापि करूं नये, कारण त्याच्या हिंसेमुळे जगाची हानी होते आणि त्याच्या पालन रक्षणामुळे सर्वांवर उपकार होतो. यामुळे उपयोगी पशूंचे पालन-पोषण सदैव करावे आणि जे हानिकर पशू असतील (नरभक्षी, ग्राम्यपशु भक्षी वाघ, पिसाळेली हत्ती, लांडगा आदी) असतील, त्यांना ठार मारावे ॥48॥

    इस भाष्य को एडिट करें
    Top