Loading...
Close
VedicScriptures VedicScriptures
English
साइडबार
यजुर्वेद अध्याय - 23
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65

मन्त्र चुनें

  • यजुर्वेद का मुख्य पृष्ठ
    • यजुर्वेद - अध्याय 23/ मन्त्र 22
    ऋषिः - प्रजापतिर्ऋषिः देवता - राजप्रजे देवते छन्दः - विराडनुष्टुप् स्वरः - गान्धारः
    इस मन्त्र को एडिट करें
    0

    य॒कास॒कौ श॑कुन्ति॒काहल॒गिति॒ वञ्च॑ति। आह॑न्ति ग॒भे पसो॒ निग॑ल्गलीति॒ धार॑का॥२२॥

    स्वर सहित पद पाठ

    य॒का। अ॒स॒कौ। श॒कु॒न्ति॒का। आ॒हल॑क्। इति॑। वञ्च॑ति। आ। ह॒न्ति॒। ग॒भे। पसः॑। निग॑ल्गलीति। धार॑का ॥२२ ॥

    स्वर रहित मन्त्र

    यकासकौ शकुन्तिकाहलगिति वञ्चति । आऽहन्ति गभे पसो निगल्गलीति धारका ॥

    स्वर रहित पद पाठ

    यका। असकौ। शकुन्तिका। आहलक्। इति। वञ्चति। आ। हन्ति। गभे। पसः। निगल्गलीति। धारका॥२२॥

    यजुर्वेद - अध्याय » 23; मन्त्र » 22
    Acknowledgment

    शब्दार्थ -
    शब्दार्थ - ज्या (गभे) प्रजेवर राजा आपले (पसः) शासन वा राज्य (आहन्ति) चालवितो, ती (धारका) सुखाची इच्छा करणारी अथवा सुखी असलेली प्रजा (निगल्गलीति) सर्व सुख गिळत असल्याप्रमाणे (परम सुख भोगत असलेली) असते. आणि (यका) जो राजा (असकौ) आपल्या त्या प्रजेला (शकुन्तिका) की जी लहानशा चिमणीप्रमाणे दुबळी असते, त्या प्रजेकडून (आहलक) जसे नांगर चांगल्याप्रकारे भूमी नांगरते, तद्वत त्या भूमीवर, (शेतीवर योग्य त्या प्रमाणात कर (शेतसारा) लागतो तो राजा काही आपल्या प्रजेला (वञ्चतिति) त्रास देतो वा लुबाडतो, असे नाही, तो शेतसारा वा कर घेतो, ते प्रजा सुख-समाधानी व्हावी, म्हणून. त्यामुळे ते करग्रहण उचितच आहे ॥22॥

    भावार्थ - भावार्थ - या मंत्रात वाचकलुप्तोपमा आहे. जर राजा न्यायपूर्वक प्रजेचे रक्षण करीत नसेल आणि तसेच न करताच प्रजेकडून कर वसूल करत असेल, तर जसजशी प्रजा क्षीण, दुर्बळ होत नाश पावते, तसा राजादेखील नाश पावतो, जर राजा विद्यादानाची व्यवस्था करीत विनयाने व प्रेमाने प्रजेची रक्षा करीत असेल, तर राजा आणि प्रजा, दोघांची सर्वदृष्ट्या भरभराट होईल. ॥22॥

    इस भाष्य को एडिट करें
    Top