Loading...
Close
VedicScriptures VedicScriptures
English
साइडबार
यजुर्वेद अध्याय - 30
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22

मन्त्र चुनें

  • यजुर्वेद का मुख्य पृष्ठ
    • यजुर्वेद - अध्याय 30/ मन्त्र 16
    ऋषिः - नारायण ऋषिः देवता - राजेश्वरौ देवते छन्दः - विराट् कृतिः स्वरः - निषादः
    इस मन्त्र को एडिट करें
    1

    सरो॑भ्यो धैव॒रमु॑प॒स्थाव॑राभ्यो॒ दाशं॑ वैश॒न्ताभ्यो॑ बै॒न्दं न॑ड्व॒लाभ्यः॒ शौष्क॑लं पा॒राय॑ मार्गा॒रम॑वा॒राय॑ के॒वर्त्तं॑ ती॒र्थेभ्य॑ऽआ॒न्दं विष॑मेभ्यो मैना॒ल स्वने॑भ्यः॒ पर्ण॑कं॒ गुहा॑भ्यः॒ किरा॑त॒ꣳ सानु॑भ्यो॒ जम्भ॑कं॒ पर्व॑तेभ्यः किम्पूरु॒षम्॥१६॥

    स्वर सहित पद पाठ

    सरो॑भ्य॒ इति॒ सरः॑ऽभ्यः। धै॒व॒रम्। उ॒प॒स्थाव॑राभ्य॒ इत्यु॑प॒ऽस्थाव॑राभ्यः। दाश॑म्। वै॒श॒न्ताभ्यः॑। बै॒न्दम्। न॒ड्व॒लाभ्यः॑। शौष्क॑लम्। पा॒राय॑। मा॒र्गा॒रम्। अ॒वा॒राय॑। कै॒वर्त्त॑म्। ती॒र्थेभ्यः॑। आ॒न्दम्। विष॑मेभ्य॒ इति॒ विऽस॑मेभ्यः। मै॒ना॒लम्। स्वने॑भ्यः। पर्ण॑कम्। गुहा॑भ्यः। किरा॑तम्। सानु॑भ्य॒ इति॒ सानु॑ऽभ्यः। जम्भ॑कम्। पर्व॑तेभ्यः। कि॒म्पू॒रु॒षम्। कि॒म्पु॒रु॒षमिति॑ किम्ऽपुरु॒षम् ॥१६ ॥

    स्वर रहित मन्त्र

    सरेभ्यो धैवरमुपस्थावराभ्यो दाशँ वैशन्ताभ्यो बैन्दन्नड्वलाभ्यः शौष्कलम्पाराय मार्गारमवराय कैवर्तन्तीतीर्थेभ्यऽआन्दँविषमेभ्यो मैनालँ स्वनेभ्यः पर्णकङ्गुहाभ्यः किरातँ सानुभ्यो जम्भकम्पर्वतेभ्यः किम्पूरुषम् ॥

    स्वर रहित पद पाठ

    सरोभ्य इति सरःऽभ्यः। धैवरम्। उपस्थावराभ्य इत्युपऽस्थावराभ्यः। दाशम्। वैशन्ताभ्यः। बैन्दम्। नड्वलाभ्यः। शौष्कलम्। पाराय। मार्गारम्। अवाराय। कैवर्त्तम्। तीर्थेभ्यः। आन्दम्। विषमेभ्य इति विऽसमेभ्यः। मैनालम्। स्वनेभ्यः। पर्णकम्। गुहाभ्यः। किरातम्। सानुभ्य इति सानुऽभ्यः। जम्भकम्। पर्वतेभ्यः। किम्पूरुषम्। किम्पुरुषमिति किम्ऽपुरुषम्॥१६॥

    यजुर्वेद - अध्याय » 30; मन्त्र » 16
    Acknowledgment

    शब्दार्थ -
    शब्दार्थ - हे जगदीश्‍वर वा हे राजन्, आपण (सरोभ्यः) मोठ्या जलाशयासाठी (धैवरम्) धीवरचे पुत्र म्हणजे कोळीचा पुत्र आणि (उपस्थावराभ्यः) काही गृणित वा हलकी (झाडणे, लोटणें, आदी कामें) करण्यासाठी (दाशम्) जवळ उभा असलेला सेवक (उत्पन्न करा-निर्माण करा) (वैशन्ताय) लहान जलाशयांचे प्रबन्ध करण्याासठी (वैन्दम्) निषादाची (नावाडी, कोळी) ची मुलें आणि (नड्वलाभ्यः) लव्हाळे, असलेल्या भूमीसाठी (शौष्कलम्) मासे खाऊन जीवन जगणारे (उत्पन्न करा वा निर्माण करा) (विषमेभ्यः) बिकट वा दुर्गम प्रदेशात कार्य करणार्‍यासाठी (मैनालम्) कामवृत्तीवर नियंत्रण ठेवणारे आणि (अवाराय) या पैलतीरावर जाण्यासाठी (केवर्त्तम्) कोळी वा नाविक (उत्पन्न करा-निर्माण करा) (तीर्थेभ्यः) तरूण जाण्याच्या साधनांसाठी (आन्दम्) नौका आदी तयार करणारे कारागीर आणि (पाराय) परिणांपासून (शेतकरी वा ग्रामीणजनांना होणारा त्रास समाप्त करण्यासाठी (मार्गारम्) जो शिकारी त्यांचा सर्वनाश करण्यास उद्यत आहे, त्याला त्या अपकर्मापासून दूर करा. (स्वनेभ्यः) शब्द वा ध्वनी निर्माण करण्यापासून (पर्णकम्) रतक भील जातीला (घोर व त्रावदायक नाद करणारे वन्य जाती-जमातीचे लोक) आणि (गुहाभ्यः) गुहांपासून (किरातम्) व्याध वा शिकारी यांना दूर करा. (सानुभ्यः) पर्वत शिखरांवर राहण्यापासून (जम्भकम्) (पर्वतांचा वृक्ष-वनादीचा) नाश करणार्‍याला परावृत्त करा तसेच (पर्वतेभ्यः) पर्वतांपासून (किम्पूरुषम्) कपटी वन्य लोकांना दूर ठेवा ॥16॥

    भावार्थ - भावार्थ - मनुष्यानी ईश्‍वराच्या गुण, कर्म, स्वभावशी अनुकूल राहून भोई व पाणके यांची रक्षा करावी आणि व्याघ, शिकारी यांना (अनावश्यक शिकार) करण्यापासून दूर ठेवून राज्यात सुख नांदवावे. ॥16॥

    इस भाष्य को एडिट करें
    Top