English
यजुर्वेद - अध्याय 9/ मन्त्र 21
आयु॑र्य॒ज्ञेन॑ कल्पतां प्रा॒णो य॒ज्ञेन॑ कल्पतां॒ चक्षु॑र्य॒ज्ञेन॑ कल्पता॒ श्रोत्रं॑ य॒ज्ञेन॑ कल्पतां पृ॒ष्ठं य॒ज्ञेन॑ कल्पतां य॒ज्ञो य॒ज्ञेन॑ कल्पताम्। प्र॒जाप॑तेः प्र॒जाऽअ॑भूम॒ स्वर्देवाऽअगन्मा॒मृता॑ऽअभूम॥२१॥
स्वर सहित पद पाठआयुः॑। य॒ज्ञेन॑। क॒ल्प॒ता॒म्। प्रा॒णः। य॒ज्ञेन॑। क॒ल्प॒ता॒म्। चक्षुः॑। य॒ज्ञेन॑। क॒ल्प॒ता॒म्। श्रोत्र॑म्। य॒ज्ञेन॑। क॒ल्प॒ता॒म्। पृ॒ष्ठम्। य॒ज्ञेन॑। क॒ल्प॒ता॒म्। य॒ज्ञः। य॒ज्ञेन॑। क॒ल्प॒ता॒म्। प्र॒जाप॑ते॒रिति॑ प्र॒जाऽप॑तेः। प्र॒जा इति॑ प्र॒ऽजाः। अ॒भू॒म॒। स्वः॑। दे॒वाः॒। अ॒ग॒न्म॒। अ॒मृताः॑। अ॒भू॒म॒ ॥२१॥
स्वर रहित मन्त्र
आयुर्यज्ञेन कल्पताम्प्राणो यज्ञेन कल्पताञ्चक्षुर्यज्ञेन कल्पताँ श्रोत्रँ यज्ञेन कल्पताम्पृष्ठँ यज्ञेन कल्पताँयज्ञो यज्ञेन कल्पताम् । प्रजापतेः प्रजाऽअभूम स्वर्देवा ऽअगन्मामृता ऽअभूम ॥
स्वर रहित पद पाठ
आयुः। यज्ञेन। कल्पताम्। प्राणः। यज्ञेन। कल्पताम्। चक्षुः। यज्ञेन। कल्पताम्। श्रोत्रम्। यज्ञेन। कल्पताम्। पृष्ठम्। यज्ञेन। कल्पताम्। यज्ञः। यज्ञेन। कल्पताम्। प्रजापतेरिति प्रजाऽपतेः। प्रजा इति प्रऽजाः। अभूम। स्वः। देवाः। अगन्म। अमृताः। अभूम॥२१॥
विषय - परमेश्वर मनुष्यांना उपदेश करीत आहे पुढील मंत्रात हा विषय प्रतिपादित आहे -
शब्दार्थ -
शब्दार्थ - (परमेश्वर उपदेश करीत आहे) हे मनुष्यानां (यज्ञेन) यज्ञाद्वारे तुमचे (आयु:) आयुष्य वा जीवन निरंतर (कल्पताम्) समर्थ व वर्धमान व्हावे. (यज्ञाने तुम्ही तुमचे आयुष्य वाढवा) (प्राण:) जीवनाचे मूळ कारण जो प्राण, त्याला (यज्ञेन) धर्मयुक्त विद्याभ्यासाने (कल्पताम्) समर्थ व शक्तिमान बनवा. (चक्षु:) नेत्रांना (यज्ञेन) योग्य आचरण रीती व शिष्टाचाराद्वारे (कल्पताम्) सफल करा (श्रोत्रम्) कानांला (यज्ञेन) वेद श्रवणाद्वारे (कल्पताम्) फलीभूत वा धन्य करा (पृष्टम्) तुमची प्रश्नादी विचारण्याची जिज्ञासा (यज्ञेम) संवाद, (शंका-समाधान) आदीद्वारा (कल्पताम्) शांत करून घ्या. (यज्ञ:) मज् धातूच्या अर्धाग्नि (देवपूजा, संततिकरण आणि दान) या सर्व कार्यांना (यज्ञेन) ब्रह्मचर्य आदी नियमपालनाद्वारे (कल्पताम्) पूर्ण करा. (ईश्वराच्या या आदेशानंतर उपासक मनुष्य कामना करीत आहेत की) (प्रजापते:) सर्वांचा पालक जो परमात्मा त्याच्याप्रमाणे (गुण, कर्म, स्वभावाने असलेल्यास) धर्माचा राजाची (प्रजा:) पालन करण्यास योग्य संताने होऊन आम्ही सर्वांनी (त्याचे आज्ञाकारी) (अंभूम) व्हावे. तसेच (देवा:) आम्ही विद्यावान होऊन (अमृता:) जीवनमरणचक्रातून मुक्त होऊन (स्व:) मोक्ष-सुखास (अगन्म) उत्तमप्रकारे प्राप्त करावे, (अशी आमची इच्छी आहे) ॥21॥
भावार्थ - भावार्थ - मी ईश्वर तुम्हा सर्व मनुष्यांना आज्ञा करीत आहे की तुम्ही माझ्याप्रमाणे धर्मयुक्त, गुण, कर्म आणि स्वभाव असलेल्या मनुष्यांची (राजाची प्रजा व्हा. अन्य कोणा मूर्ख, क्षुद्रासम स्वार्थी मनुष्याची प्रजा होणे कधीही मुळीच मान्य करूं नका. ज्याप्रमाणे तुम्ही मला न्यायकर्ता न्यायाधीश मानून माझ्या आदेशाप्रमाणे वागून आपली सर्व कार्ये धर्मानुकूल केली पाहिजेत यामुळे इहलोकीं-परलोकीं नित्य सुखी व्हाल. याप्रमाणेच जो पुरुष धर्म आणि न्यायपूर्ण मार्गाने तुमचे पालन करीत असेल, त्यालाच तुम्ही आपला सभापती राजा मानले पाहिजे ॥21॥
इस भाष्य को एडिट करेंAcknowledgment
Book Scanning By:
Sri Durga Prasad Agarwal
Typing By:
N/A
Conversion to Unicode/OCR By:
Dr. Naresh Kumar Dhiman (Chair Professor, MDS University, Ajmer)
Donation for Typing/OCR By:
N/A
First Proofing By:
Acharya Chandra Dutta Sharma
Second Proofing By:
Pending
Third Proofing By:
Pending
Donation for Proofing By:
N/A
Databasing By:
Sri Jitendra Bansal
Websiting By:
Sri Raj Kumar Arya
Donation For Websiting By:
Shri Virendra Agarwal
Co-ordination By:
Sri Virendra Agarwal