Loading...
Close
VedicScriptures VedicScriptures
English
साइडबार
यजुर्वेद अध्याय - 9
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40

मन्त्र चुनें

  • यजुर्वेद का मुख्य पृष्ठ
    • यजुर्वेद - अध्याय 9/ मन्त्र 34
    ऋषिः - तापस ऋषिः देवता - वस्वादयो मन्त्रोक्ता देवताः छन्दः - निचृत् जगती,निचृत् धृति, स्वरः - ऋषभः
    इस मन्त्र को एडिट करें
    1

    वस॑व॒स्त्रयो॑दशाक्षरेण त्रयोद॒शꣳ स्तोम॒मुद॑जयँ॒स्तमुज्जे॑षꣳ रु॒द्राश्चतु॑र्दशाक्षरेण चतुर्द॒शꣳ स्तोम॒मुद॑जयँ॒स्तमुज्जे॑षमादि॒त्याः पञ्च॑दशाक्षरेण पञ्चद॒शꣳ स्तोम॒मुद॑जयँ॒स्तामुज्जे॑ष॒मदि॑तिः॒ षोड॑शाक्षरेण षोड॒शꣳस्तोम॒मुद॑जय॒त् तमुज्जे॑षं प्र॒जाप॑तिः स॒प्तद॑शाक्षरेण सप्तद॒शꣳ स्तोम॒मुद॑जय॒त् तमुज्जे॑षम्॥३४॥

    स्वर सहित पद पाठ

    वस॑वः। त्रयो॑दशाक्षरे॒णेति॒ त्रयो॑दशऽअक्षरेण। त्र॒यो॒द॒शमिति॑ त्रयःऽद॒शम्। स्तोम॑म्। उत्। अ॒ज॒य॒न्। तम्। उत्। जे॒ष॒म्। रु॒द्राः। चतु॑र्दशाक्षरे॒णेति॒ चतु॑र्दशऽअक्षरेण। च॒तु॒र्द॒शमिति॑ चतुःऽद॒शम्। स्तोम॑म्। उत्। अ॒ज॒य॒न्। तम्। उत्। जे॒ष॒म्। आ॒दि॒त्याः। पञ्च॑दशाक्षरे॒णेति॒ पञ्च॑दशऽअक्षरेण। प॒ञ्च॒द॒शमिति॒ पञ्चऽद॒शम्। स्तोम॑म्। उत्। अ॒ज॒य॒न्। तम्। उत्। जे॒ष॒म्। अदि॑तिः। षोड॑शाक्षरे॒णेति॒ षोड॑शऽअक्षरेण। षो॒ड॒शम्। स्तोम॑म्। उत्। अ॒ज॒यत्। तम्। उत्। जे॒ष॒म्। प्र॒जाप॑ति॒रिति॑ प्र॒जाऽप॑तिः। स॒प्त॑दशाक्षरे॒णेति स॒प्तद॑शऽअक्षरेण। स॒प्त॒द॒श॒मिति॑ सप्तऽद॒शम्। स्तोम॑म्। उत्। अ॒ज॒य॒त्। तम्। उत्। जे॒ष॒म् ॥३४॥

    स्वर रहित मन्त्र

    वसवस्त्रयोदशाक्षरेण त्रयोदशँ स्तोममुदजयँस्तमुज्जेषँ रुद्राश्चतुर्दशाक्षरेण चतुर्दशँ स्तोममुदजयँस्तमुज्जेषमादित्याः पञ्चदशाक्षरेण पञ्चदशँ स्तोममुदजयँस्तमुज्जेषमदितिः षोडशाक्षरेण षोडशँ स्तोममुदजयत्तमुज्जेषम्प्रजापतिः सप्तदशाक्षरेण सप्तदशँ स्तोममुदजयत्तमुज्जेषम् ॥

    स्वर रहित पद पाठ

    वसवः। त्रयोदशाक्षरेणेति त्रयोदशऽअक्षरेण। त्रयोदशमिति त्रयःऽदशम्। स्तोमम्। उत्। अजयन्। तम्। उत्। जेषम्। रुद्राः। चतुर्दशाक्षरेणेति चतुर्दशऽअक्षरेण। चतुर्दशमिति चतुःऽदशम्। स्तोमम्। उत्। अजयन्। तम्। उत्। जेषम्। आदित्याः। पञ्चदशाक्षरेणेति पञ्चदशऽअक्षरेण। पञ्चदशमिति पञ्चऽदशम्। स्तोमम्। उत्। अजयन्। तम्। उत्। जेषम्। अदितिः। षोडशाक्षरेणेति षोडशऽअक्षरेण। षोडशम्। स्तोमम्। उत्। अजयत्। तम्। उत्। जेषम्। प्रजापतिरिति प्रजाऽपतिः। सप्तदशाक्षरेणेति सप्तदशऽअक्षरेण। सप्तदशमिति सप्तऽदशम्। स्तोमम्। उत्। अजयत्। तम्। उत्। जेषम्॥३४॥

    यजुर्वेद - अध्याय » 9; मन्त्र » 34
    Acknowledgment

    शब्दार्थ -
    शब्दार्थ - (एका विद्वान प्रजाननाचे वचन) हे राजा आणि सभासदजनहो, (वसव:) चोवीसवर्षापर्यंत ब्रह्मचर्य धारण करून विद्याध्ययन करणारे विद्वज्जनहो, आपण ज्याप्रमाणे (त्रयोदशाक्षरेण) तेरा अक्षरी आसुरी अनुष्टुप् वेदस्य छंदाद्वारे (त्रयोदशम्) दहा प्राण, जीव महत्त्व आणि अव्यक्त कारणरुप (स्तोमम्) प्रशंसनीय पदार्थसमूहाला (उदजयन्) उत्तमप्रकारे जाणता, त्याप्रमाणे मी देखील (तम्) त्या वैदिक छंदाचे ज्ञान (उज्जेषम्) उत्तमप्रकारे जाणावे. शक्ती, पराक्रम आणि पुरुषार्थचे स्वामी हे (रुद्रा:) चव्वेचाळीस वर्षापर्यंत ब्रह्मचर्य धारण करीत विद्याध्ययन करणारे विद्वज्जनहो, ज्याप्रमाणे आपण (चतुर्दशाक्षरेण) चौदा अक्षरी साम्नी उष्णिक् नावाच्या छंदाद्वारे (चतुर्दशम्) दहा इंद्रियें, मन, बुद्धी, चित्त आणि अहंकाररुप (स्तोमम्) प्रशंसनीय पदार्थविद्येचा प्रसार वा वृद्धी करता, त्याप्रमाणे मी देखील (तम्) त्या विद्येचा प्रसार व वृद्धी करावी. (आदित्या:) अठ्ठेचाळीस वर्षापर्यंत संपूर्ण विद्या अवगत करणारे, शरीरात्मबलसंपन्न, सूर्यासम प्रकाशमान हे विद्वज्जनहो, ज्याप्रमाणे आपण (पंचादशाक्षरेण) पंधरा अक्षरी आसुरी गायत्रीद्वारे (पच्चदशम्) चार वेद, चार उपवेद अर्थात आयुर्वेद, धनुर्वेद, गांधर्ववेद (गानविद्या) आणि अर्थवेद, (शिल्पशास्त्र) सहा अंग (शिक्षा, कल्प, व्याकरण, निरुक्त, छन्द आणि ज्योतिष) सर्व मिळून चौदा व संख्येला पूर्ण करण्यासाठी या वेद, वेदांग आदींच्या ज्ञानामध्ये क्रिया-कौशल्य, असे पंधरा (स्तोमम्) स्तुतियोग्य शास्त्रांना (उदजयन्) चांगल्याप्रकारे जाणता, त्याप्रमाणे मी देखील (तम्) त्या शास्त्रांना (उज्जेषम्) जाणावे. (अदिति:) (आत्मरूपेण, अविनाशी, सभाध्यक्ष राजाची विदुषी पत्नी, हे अखंड ऐश्वर्ययुक्त महाराणी, जसे आपण (षोडषा क्षरेण) सोळा अक्षरी साम्नी अनुष्टुप् छंदाद्वारे (षोडशम्) प्रमाण, प्रमेय, संशय, प्रयोजन, दृष्टान्त, सिद्धान्त, अवयव, तर्क, निर्णय, वाद, जल्य, वितण्डा, हेत्वाभास, छल, जाति आणि निग्रहस्थान या सोळा पदार्थांचा व्याखेसहित (स्तोमम्) प्रशंसनीय रुपाने (उदजयत्) जाणता, त्याप्रमाणे मी देखील (तम्) त्या सोळा पदार्थांचे ज्ञान (उज्जेषम्) उत्तमप्रकारे संपादित करावे. हे नरेश (प्रजापति:) प्रजेचे रक्षक, आपण ज्याप्रमाणे (सप्तदशाक्षरेण) सतरा अक्षरी निचृदार्ची गायत्री छंदाद्वारे (सप्तदशम्) चार वर्ण, चार आश्रम, श्रवण, मनन, ध्यान, याशिवाय अप्राप्त पदार्थांविषयी इच्छा, प्राप्त पदार्थांची रक्षा, रक्षित पदार्थांची वृद्धी आणि वर्धित पदार्थांचे सन्मार्गाने सर्वांच्या उपकारासाठी व्यव करणे हे चार प्रकारचे पुरुषार्थ आणि मोक्ष अनुष्ठान या सर्वांना (स्तोमम्) आपण चांगल्याप्रकारे प्रशंसनीय रुपाने जाणता, त्याप्रमाणे (तम्) त्यांना मी देखील (उज्जेषम्) उत्तम प्रकारे जाणावे. ॥34॥

    भावार्थ - भावार्थ - हे मनुष्यांनो, या चार मंत्रांद्वारे (31, 32, 33, 34) राजा आणि प्रजा यांच्या धर्माविषयी जे सांगितले आहे, त्याप्रमाणे तुम्ही त्या धर्म-कर्तव्यादींचे पालन करून सदैव सुखी रहा. ॥34॥

    इस भाष्य को एडिट करें
    Top