यजुर्वेद - अध्याय 22/ मन्त्र 33
ऋषिः - प्रजापतिर्ऋषिः
देवता - आयुरादयो देवता
छन्दः - आद्यस्य भुरिक्कृतिः
स्वरः - निषादः
1
आयु॑र्य॒ज्ञेन॑ कल्पता॒ स्वाहा॑ प्रा॒णो य॒ज्ञेन॑ कल्पता॒ स्वाहा॑ऽपा॒नो य॒ज्ञेन॑ कल्पता॒ स्वाहा॑ व्या॒नो य॒ज्ञेन॑ कल्पता॒ स्वाहो॑दा॒नो य॒ज्ञेन॑ कल्पता॒ स्वाहा॒ समा॒नो य॒ज्ञेन॑ कल्पता॒ स्वाहा॒ चक्षु॑र्य॒ज्ञेन॑ कल्पता॒ स्वाहा॒ श्रोत्रं॑ य॒ज्ञेन॑ कल्पता॒ स्वाहा॒ वाग्य॒ज्ञेन॑ कल्पता॒ स्वाहा॒ मनो॑ य॒ज्ञेन॑ कल्पता॒ स्वाहा॒ऽऽत्मा य॒ज्ञेन॑ कल्पता॒ स्वाहा॑ ब्र॒ह्मा य॒ज्ञेन॑ कल्पता॒ स्वाहा॒ ज्योति॑र्य॒ज्ञेन॑ कल्पता॒ स्वाहा॒ स्वर्य॒ज्ञेन॑ कल्पता॒ स्वाहा॑ पृ॒ष्ठं य॒ज्ञेन॑ कल्पता॒ स्वाहा॑ य॒ज्ञो य॒ज्ञेन॑ कल्पता॒ स्वाहा॑॥३३॥
स्वर सहित पद पाठआयुः॑। य॒ज्ञेन॑। क॒ल्प॒ता॒म्। स्वाहा॑। प्रा॒णः। य॒ज्ञेन॑। क॒ल्प॒ता॒म्। स्वाहा॑। अ॒पा॒न इत्य॑पऽआ॒नः। य॒ज्ञेन॑। क॒ल्प॒ता॒म्। स्वाहा॑। व्या॒न इति॑ विऽआ॒नः। य॒ज्ञेन॑। क॒ल्प॒ता॒म्। स्वाहा॑। उ॒दा॒न इत्यु॑त्ऽआ॒नः। य॒ज्ञेन॑। क॒ल्प॒ता॒म्। स्वाहा॑। स॒मा॒न इति॑ सम्ऽआ॒नः। य॒ज्ञेन॑। क॒ल्प॒ता॒म्। स्वाहा॑। चक्षुः॑। य॒ज्ञेन॑। क॒ल्प॒ता॒म्। स्वाहा॑। श्रोत्र॑म्। य॒ज्ञेन॑। क॒ल्प॒ता॒म्। स्वाहा॑। वाग्। य॒ज्ञेन॑। क॒ल्प॒ता॒म्। स्वाहा॑। मनः॑। य॒ज्ञेन॑। क॒ल्प॒ता॒म्। स्वाहा॑। आ॒त्मा। य॒ज्ञेन॑। क॒ल्प॒ता॒म्। स्वाहा॑। ब्र॒ह्मा। य॒ज्ञेन॑। क॒ल्प॒ता॒म्। स्वाहा॑। ज्योतिः॑। य॒ज्ञेन॑। क॒ल्प॒ता॒म्। स्वाहा॑। स्व᳖रिति॒ स्वः᳖। य॒ज्ञेन॑। क॒ल्प॒ता॒म्। स्वाहा॑। पृ॒ष्ठम्। य॒ज्ञेन॑। क॒ल्प॒ता॒म्। स्वाहा॑। य॒ज्ञः। य॒ज्ञेन॑। क॒ल्प॒ता॒म्। स्वाहा॑ ॥३३ ॥
स्वर रहित मन्त्र
आयुर्यज्ञेन कल्पताँ स्वाहा प्राणो यज्ञेन कल्पताँ स्वाहापानो यज्ञेन कल्पताँ स्वाहा व्यानो यज्ञेन कल्पताँ स्वाहोदानो यज्ञेन कल्पताँ स्वाहा समानो यज्ञेन कल्पताँ स्वाहा चक्षुर्यज्ञेन कल्पताँ स्वाहा श्रोत्रँ यज्ञेन कल्पताँ स्वाहा वाग्यज्ञेन कल्पताँ स्वाहा मनो यज्ञेन कल्पताँ स्वाहात्मा यज्ञेन कल्पताँ स्वाहा ब्रह्मा यज्ञेन कल्पताँ स्वाहा ज्योतिर्यज्ञेन कल्पताँ स्वाहा स्वर्यज्ञेन कल्पताँ स्वाहा पृष्ठँ यज्ञेन कल्पताँ स्वाहा यज्ञो यज्ञेन कल्पताँ स्वाहा ॥
स्वर रहित पद पाठ
आयुः। यज्ञेन। कल्पताम्। स्वाहा। प्राणः। यज्ञेन। कल्पताम्। स्वाहा। अपान इत्यपऽआनः। यज्ञेन। कल्पताम्। स्वाहा। व्यान इति विऽआनः। यज्ञेन। कल्पताम्। स्वाहा। उदान इत्युत्ऽआनः। यज्ञेन। कल्पताम्। स्वाहा। समान इति सम्ऽआनः। यज्ञेन। कल्पताम्। स्वाहा। चक्षुः। यज्ञेन। कल्पताम्। स्वाहा। श्रोत्रम्। यज्ञेन। कल्पताम्। स्वाहा। वाग्। यज्ञेन। कल्पताम्। स्वाहा। मनः। यज्ञेन। कल्पताम्। स्वाहा। आत्मा। यज्ञेन। कल्पताम्। स्वाहा। ब्रह्मा। यज्ञेन। कल्पताम्। स्वाहा। ज्योतिः। यज्ञेन। कल्पताम्। स्वाहा। स्वरिति स्वः। यज्ञेन। कल्पताम्। स्वाहा। पृष्ठम्। यज्ञेन। कल्पताम्। स्वाहा। यज्ञः। यज्ञेन। कल्पताम्। स्वाहा॥३३॥
विषय - स्तुतिविषयः
व्याखान -
[यज्ञो वौ विष्णुः ?, यज्ञो वै ब्रह्म ? इत्याद्यैतरेय-शतपथ ब्राह्मणश्रुतेः] यज्ञ-यजनीय जुन सबै मानिस हरु को पूज्य ईष्टदेव परमेश्वर हो, तेसको लागी अति श्रद्धाले यथावत् सर्वस्व समर्पण गरून् । यही यस मंत्र मा उपदेश र प्रार्थना छ। आर्युयज्ञेन कल्पनां.... . रथन्तरञ्च= हे सर्वशक्तिमन् ईश्वर !तपाईंको जुन यो आज्ञा छ कि सबैजना ले मेरा लागी सबै पदार्थ अर्पण गरुन् एस कारण हामीहरु आयु वा उमेर, प्राण,चक्षु, अर्थात्-आँखा, कान, वाणी, मन, आत्मा अर्थात् जीव, ब्रह्म = वेदविद्या, ज्योति [ सूर्यादि लोक तथा अग्न्यादि पदार्थ] तथा स्वर्ग=सुख साधन, पृष्ठ = पृथिव्यादि सबै लोक आधार तथा पुरुषार्थ, यज्ञ = हामीहरु जुन-जुन राम्रो काम गर्द छौं स्तोम = स्तुति, यजुर्वेद, ऋग्वेद, सामदेव च कारबाट अथर्ववेद, बृहद्रथन्तर, महारथन्तर साम इत्यादि सबै पदार्थ तपाईं लाई समर्पण गर्दछौं । हामीहरु त केवल तपाई कै शरण मा छौं । हाम्रा लागि तपाईंको जस्तो इच्छा हुन्छ त्यस्तै गर्नु होस् । परन्तु हामी तपाईं कै सन्तान हौं । तपाईं का कृपा ले स्वरगन्म= उत्तम सुखमा प्राप्त हौं । बाचुन्जेल सदा चक्रवर्ती राज्यादि भोग बाट सुखी रहौं र मरणान्तर पनि हाँमी सुखी नै रहौं । हे महादेवामृत ! हामी देव [परम विद्वान् ] होऔं र अमृत= मोक्ष जुन । तपाईं को प्राप्ति हो । तेस लाई प्राप्त गरेर सदैव जन्ममरण रहित अमृतस्वरूप मा रहौं । वेट् स्वाहा हजुर का आज्ञा को पालन र जसबाट तपाईंको प्राप्ति हुन्छ, तेसक्रिया मा सदा तत्पर रहौं । तथा अर्न्तयामी तपाईंले हृदय मा जो आज्ञा गर्नु हुन्छ तेसतै हाम्रो हृदय मा ज्ञान होस्, तेस्तै भाषण गरौं, एसका विपरीत कहिल्यै नगरौं । हे कृपा निधे ! हाम्रो योगक्षेम् [सम्पूर्ण निर्वाह ] सदा तपाईं नै गर्नु होला । हजुर को सहयोग ले हामीलाई सर्वत्र विजय र सुख मिलोस् ॥१३॥
टिप्पणी -
१. शतः १॥१॥२॥१३॥
२. ब्रह्म वै यज्ञः । ऐ. ब्रा० ८॥२२॥
Acknowledgment
Book Scanning By:
Sri Durga Prasad Agarwal
Typing By:
N/A
Conversion to Unicode/OCR By:
Dr. Naresh Kumar Dhiman (Chair Professor, MDS University, Ajmer)
Donation for Typing/OCR By:
N/A
First Proofing By:
Acharya Chandra Dutta Sharma
Second Proofing By:
Pending
Third Proofing By:
Pending
Donation for Proofing By:
N/A
Databasing By:
Sri Jitendra Bansal
Websiting By:
Sri Raj Kumar Arya
Donation For Websiting By:
N/A
Co-ordination By:
Sri Virendra Agarwal