ऋग्वेद - मण्डल 8/ सूक्त 47/ मन्त्र 4
यस्मा॒ अरा॑सत॒ क्षयं॑ जी॒वातुं॑ च॒ प्रचे॑तसः । मनो॒र्विश्व॑स्य॒ घेदि॒म आ॑दि॒त्या रा॒य ई॑शतेऽने॒हसो॑ व ऊ॒तय॑: सु॒तयो॑ व ऊ॒तय॑: ॥
स्वर सहित पद पाठयस्मै॑ । अरा॑सत । क्षय॑म् । जी॒वातु॑म् । च॒ । प्रऽचे॑तसः । मनोः॑ । विश्व॑स्य । घ॒ । इत् । इ॒मे । आ॒दि॒त्याः । रा॒यः । ई॒श॒ते॒ । अ॒ने॒हसः॑ । वः॒ । ऊ॒तयः॑ । सु॒ऽऊ॒तयः॑ । वः॒ । ऊ॒तयः॑ ॥
स्वर रहित मन्त्र
यस्मा अरासत क्षयं जीवातुं च प्रचेतसः । मनोर्विश्वस्य घेदिम आदित्या राय ईशतेऽनेहसो व ऊतय: सुतयो व ऊतय: ॥
स्वर रहित पद पाठयस्मै । अरासत । क्षयम् । जीवातुम् । च । प्रऽचेतसः । मनोः । विश्वस्य । घ । इत् । इमे । आदित्याः । रायः । ईशते । अनेहसः । वः । ऊतयः । सुऽऊतयः । वः । ऊतयः ॥ ८.४७.४
ऋग्वेद - मण्डल » 8; सूक्त » 47; मन्त्र » 4
अष्टक » 6; अध्याय » 4; वर्ग » 7; मन्त्र » 4
Acknowledgment
अष्टक » 6; अध्याय » 4; वर्ग » 7; मन्त्र » 4
Acknowledgment
भाष्य भाग
इंग्लिश (1)
Meaning
Whoever these Adityas, powers of light, most wise, provide a peaceful shelter home for a comfortable living, that man’s wealth, power and honour they overwatch, control and rule for protection. Sinless are your protections, noble and holy your safeguards.
मराठी (1)
भावार्थ
याचा आशय असा की, सभासद ज्याला पारितोषिकरूप धन इत्यादी देतात त्याच्या धनाचे रक्षकही व्हावे. ॥४॥
संस्कृत (1)
विषयः
N/A
पदार्थः
प्रचेतसः=प्रकृष्टप्रज्ञाः परमज्ञानिनस्ते सभासदः । यस्मै पुरुषाय । क्षयं=गृहम् । जीवातुञ्च=जीवनसाधनोपायञ्च । अरासत=ददति तस्य । विश्वस्य=सर्वस्य मनोर्मनुष्यस्य (घ+इत्) रायो धनस्य इमे आदित्या ईशते । शिष्टं व्याख्यातम् ॥४ ॥
हिन्दी (3)
विषय
N/A
पदार्थ
(प्रचेतसः) परमज्ञानी वे सभासद्जन (यस्मै) जिस सज्जन को (क्षयम्) निवासार्थ गृह (च) और (जीवातुम्) जीवनसाधनोपाय (अरासत) देते हैं (घ+इत्) निश्चय (इमे+आदित्याः) ये सभासद् उस (विश्वस्य+मनोः) सर्वकृपापात्र मनुष्य के (रायः) धन के ऊपर (ईशते) अधिकारी भी रखते हैं (अनेहसः) इत्यादि पूर्ववत् ॥४ ॥
भावार्थ
इसका आशय यह है कि सभासद् जिसको पारितोषिकरूप धनादि देवें, उसके धन के वे रक्षक भी होवें ॥४ ॥
विषय
missing
भावार्थ
( प्र-चेतसः ) उत्तम ज्ञान से वा चित्त से सम्पन्न जन (यस्मै) जिसको ( क्षयं ) ऐश्वर्य और ( जीवातुं च ) (अरासत) प्रदान करते हैं ( इमे आदित्याः ) वे सूर्य के तुल्य ज्ञानी जन ( विश्वस्य मनोः घ ) समस्त मनुष्यों के उपयोगी (रायः ईशते ) धनों के स्वामी हो जाते हैं।
टिप्पणी
( अनेहसः वः ० इत्यादि ) पूर्ववत्।
ऋषि | देवता | छन्द | स्वर
त्रित आप्त्य ऋषिः॥ १-१३ आदित्यः। १४-१८ आदित्या उषाश्च देवताः॥ छन्द:—१ जगती। ४, ६—८, १२ निचृज्जगती। २, ३, ५, ९, १३, १६, १८ भुरिक् त्रिष्टुप्। १०, ११, १७ स्वराट् त्रिष्टुप्। १४ त्रिष्टुप्। अष्टादशर्चं सूक्तम्।
विषय
विश्वस्य रायः ईशते
पदार्थ
[१] (अस्मा) = हमारे लिए, हे (आदित्यः) = अच्छाइयों का आदान करनेवाले दिव्यभावो ! आप (क्षयं) = उत्तम निवास को (च) = व (जीवातुं) = जीवनौषध को (अरासत) = दीजिए। [२] (इमे) = ये आदित्य (घा इत्) = निश्चय से (विश्वस्य) = सब (प्रचेतसः) = प्रकृष्ट ज्ञानवाले (मनोः) = विचारशील पुरुष के (रायः) = धनों के (ईशते) = ऐश्वर्यवाले हैं, अर्थात् ये आदित्य सब ज्ञानादि उत्तम ऐश्वर्यों को प्राप्त कराते हैं। (वः) = आपके (ऊतयः) = रक्षण (अनेहसः) = निष्पाप हैं-हमें पापशून्य जीवनवाला बनाते हैं। (वः ऊतयः) = आपके रक्षण (सु ऊतयः) = उत्तम रक्षण हैं।
भावार्थ
भावार्थ- आदित्यवृत्तियाँ हमारे लिए प्रकृष्ट ज्ञान के साथ सब आवश्यक धनों को प्राप्त कराती हैं।
Acknowledgment
Book Scanning By:
Sri Durga Prasad Agarwal
Typing By:
N/A
Conversion to Unicode/OCR By:
Dr. Naresh Kumar Dhiman (Chair Professor, MDS University, Ajmer)
Donation for Typing/OCR By:
N/A
First Proofing By:
Acharya Chandra Dutta Sharma
Second Proofing By:
Pending
Third Proofing By:
Pending
Donation for Proofing By:
N/A
Databasing By:
Sri Jitendra Bansal
Websiting By:
Sri Raj Kumar Arya
Donation For Websiting By:
Shri Virendra Agarwal
Co-ordination By:
Sri Virendra Agarwal