Loading...

मन्त्र चुनें

  • यजुर्वेद का मुख्य पृष्ठ
  • यजुर्वेद - अध्याय 25/ मन्त्र 46
    ऋषिः - गोतम ऋषिः देवता - विश्वेदेवा देवताः छन्दः - भुरिक् शक्वरी स्वरः - धैवतः
    1

    इ॒मा नु कं॒ भुव॑ना सीषधा॒मेन्द्र॑श्च॒ विश्वे॑ च दे॒वाः। आ॒दि॒त्यैरिन्द्रः॒ सग॑णो म॒रुद्भि॑र॒स्मभ्यं॑ भेष॒जा क॑रत्। य॒ज्ञं च॑ नस्त॒न्वं च प्र॒जां चा॑दि॒त्यैरिन्द्रः॑ स॒ह सी॑षधाति॥४६॥

    स्वर सहित पद पाठ

    इ॒मा। नु। क॒म्। भुव॑ना। सी॒ष॒धा॒म॒। सी॒स॒धा॒मेति॑ सीसधाम। इन्द्रः॑। च॒। विश्वे॑। च॒। दे॒वाः। आ॒दि॒त्यैः। इन्द्रः॑। सग॑ण॒ इति॒ सऽग॑णः। म॒रुद्भि॒रिति॑ म॒रुत्ऽभिः॑। अ॒स्मभ्य॑म्। भे॒ष॒जा। क॒र॒त्। य॒ज्ञम्। च॒। नः॒। त॒न्व᳖म्। च॒। प्र॒जामिति॑ प्र॒ऽजाम्। च॒। आ॒दि॒त्यैः। इन्द्रः॑। स॒ह। सी॒ष॒धा॒ति॒। सि॒स॒धा॒तीति॑ सिसधाति ॥४६ ॥


    स्वर रहित मन्त्र

    इमा नु कम्भुवना सीषधामेन्द्रश्च विश्वे च देवाः । आदित्यैरिद्न्रः सगणो मरुद्भिरस्मभ्यम्भेषजा करत् । यज्ञञ्च नस्तन्वञ्च प्रजाञ्चादित्यैरिन्द्रः सह सीषधाति ॥


    स्वर रहित पद पाठ

    इमा। नु। कम्। भुवना। सीषधाम। सीसधामेति सीसधाम। इन्द्रः। च। विश्वे। च। देवाः। आदित्यैः। इन्द्रः। सगण इति सऽगणः। मरुद्भिरिति मरुत्ऽभिः। अस्मभ्यम्। भेषजा। करत्। यज्ञम्। च। नः। तन्वम्। च। प्रजामिति प्रऽजाम्। च। आदित्यैः। इन्द्रः। सह। सीषधाति। सिसधातीति सिसधाति॥४६॥

    यजुर्वेद - अध्याय » 25; मन्त्र » 46
    Acknowledgment

    भावार्थ -
    ( नु कं इमा भुवनानि ) इन समस्त भुवनों, लोकों को, हम (सीषधाम) अपने वश करें, (इन्द्रः च) ऐश्वर्यवान् सेनापति राजा, (विश्वे च देवाः) समस्त विद्वान्, शासक जन या विजयी सैनिक लोग, (इन्द्रः आदित्यैः) १२ मासों सहित सूर्य के समान राष्ट्र को अपने वश में करने हारे शासकों से युक्त इन्द्र, राजा, (सगण:) अपने गणों या दलों सहित (मरुद्भिः) वैश्यों या तीव्र वेगवान् रथों से जाने वाले वीर पुरुषों द्वारा ( अस्यभ्यम् ) हमारे राष्ट्र का ( भेषजं करत् ) यथोचित, निर्दोष प्रबन्ध करे । दोषों को दूर कर उसे शरीर के समान हृष्ट-पुष्ट करे । (इन्द्रः) ऐश्वर्यवान् राजा, (आदित्यैः सह ) १२ मासों सहित सूर्य के समान अपने आदित्य के समान तेजस्वी, विद्वान् सभासदों, या मन्त्रियों सहित (नः) हमारे ( यज्ञम् ) सुसंगत प्रजापालक राष्ट्र को और (नः तन्वम् ) हमारे शरीरों को और (प्रजां च) हमारी प्रजा को भी (सीषधाति) हृष्ट-पुष्ट कर अपने अधीन रक्खे ।

    ऋषि | देवता | छन्द | स्वर - अयास्यपुत्रो भुवन ऋषिः । विश्वेदेवा देवताः । भुरिक् शक्वरी । धैवतः ॥

    इस भाष्य को एडिट करें
    Top