यजुर्वेद - अध्याय 7/ मन्त्र 33
ऋषिः - मधुच्छन्दा ऋषिः
देवता - विश्वेदेवा देवताः
छन्दः - आर्षी गायत्री,निचृत् आर्षी उष्णिक्
स्वरः - मध्यमः, षड्जः
1
ओमा॑सश्चर्षणीधृतो॒ विश्वे॑ देवास॒ऽआग॑त। दा॒श्वासो॑ दा॒शुषः॑ सु॒तम्। उ॒प॒या॒मगृ॑हीतोऽसि॒ विश्वे॑भ्यस्त्वा दे॒वेभ्य॑ऽए॒ष ते॒ योनि॒र्विश्वे॑भ्यस्त्वा दे॒वेभ्यः॑॥३३॥
स्वर सहित पद पाठओमा॑सः। च॒र्ष॒णी॒धृ॒तः॒। च॒र्ष॒णि॒धृ॒त॒ इति॑ चर्षणिऽधृतः। विश्वे॑। दे॒वा॒सः॒। आ। ग॒त॒। दा॒श्वासः॑। दा॒शुषः॑। सु॒तम्। उ॒प॒या॒मगृ॑हीत॒ इत्यु॑पया॒मऽगृ॑हीतः। अ॒सि॒। विश्वे॑भ्यः। त्वा॒। दे॒वेभ्यः॑। ए॒षः। ते॒। योनिः॑। विश्वे॑भ्यः। त्वा॒। दे॒वेभ्यः॑ ॥३३॥
स्वर रहित मन्त्र
ओमासश्चर्षणीधृतो विश्वे देवास आ गत । दाश्वाँसो दाशुषः सुतम् । उपयामगृहीतो सि विश्वेभ्यस्त्वा देवेभ्यऽएष ते योनिर्विश्वेभ्यस्त्वा देवेभ्यः ॥
स्वर रहित पद पाठ
ओमासः। चर्षणीधृतः। चर्षणिधृत इति चर्षणिऽधृतः। विश्वे। देवासः। आ। गत। दाश्वासः। दाशुषः। सुतम्। उपयामगृहीत इत्युपयामऽगृहीतः। असि। विश्वेभ्यः। त्वा। देवेभ्यः। एषः। ते। योनिः। विश्वेभ्यः। त्वा। देवेभ्यः॥३३॥
विषय - विद्वान् पुरुषों की नियुक्ति ।
भावार्थ -
हे (विश्वे देवासः ) समस्त विद्वान् पुरुषो ! अधिकारी राजगण ! आप लोग (ओमासः ) राष्ट्र के रक्षक और ( चर्षणीधृतः ) समस्त मनुष्यों को नियम में या व्यवस्था में रखने वाले हो । आप लोग ( दाशुषः) अपने को अन्न, धन आदि देने वाले राजा के प्रति ( दाश्वांसः ) उसको बल, ऐश्वर्य देने वाले हो । आप लोग ( सुतम् ) सुत, अर्थात् अभिषिक्त राजा के अधीन ( आगत )आओ । हे पुरुष, तू ( उपयामगृहीतः ) राज्य व्यवस्था द्वारा बद्ध है । ( त्वा ) तुझको ( विश्वेभ्यः देवेभ्यः ) समस्त देवों, विद्वानों, अधिकारी राजाओं के लिये सर्वोपरि नियुक्त करता हूँ । ( ते एषः योनिः ) तेरा यह उच्च पद है । ( विश्वेभ्यः देवेभ्यः त्वा ) समस्त देवों, विद्वानों की रक्षा के लिये तुझे नियुक्त करता हूं । शत० ४ । ३ । १ । २७ ॥
विद्वानों के पक्ष में- सोम=शिष्य के प्रति । हे विद्वान पुरुषो! आप लोग आओ, उसे शिक्षा दो । और हे शिष्य (उपयाम गृहीतः ) तू नियम में बद्ध होकर उनके अधीन है। वे विद्वान ही उसके आश्रय हों।
टिप्पणी -
१ ओमासः। २ उपयाम्।
ऋषि | देवता | छन्द | स्वर -
मधुच्छन्दा ऋषिः। विश्वे देवा देवताः । (१) आर्षी गायत्री । षड्जः । ( २ )
आर्ची बृहती । मध्यमः ॥
Acknowledgment
Book Scanning By:
Sri Durga Prasad Agarwal
Typing By:
N/A
Conversion to Unicode/OCR By:
Dr. Naresh Kumar Dhiman (Chair Professor, MDS University, Ajmer)
Donation for Typing/OCR By:
N/A
First Proofing By:
Acharya Chandra Dutta Sharma
Second Proofing By:
Pending
Third Proofing By:
Pending
Donation for Proofing By:
N/A
Databasing By:
Sri Jitendra Bansal
Websiting By:
Sri Raj Kumar Arya
Donation For Websiting By:
Shri Virendra Agarwal
Co-ordination By:
Sri Virendra Agarwal