अथर्ववेद - काण्ड 10/ सूक्त 2/ मन्त्र 24
सूक्त - नारायणः
देवता - ब्रह्मप्रकाशनम्, पुरुषः
छन्दः - अनुष्टुप्
सूक्तम् - ब्रह्मप्रकाशन सूक्त
केने॒यं भूमि॒र्विहि॑ता॒ केन॒ द्यौरुत्त॑रा हि॒ता। केने॒दमू॒र्ध्वं ति॒र्यक्चा॒न्तरि॑क्षं॒ व्यचो॑ हि॒तम् ॥
स्वर सहित पद पाठकेन॑ । इ॒यम् । भूमि॑: । विऽहि॑ता । केन॑ । द्यौ: । उत्ऽत॑रा । हि॒ता । केन॑ । इ॒दम् । ऊ॒र्ध्वम् । ति॒र्यक् । च॒ । अ॒न्तरि॑क्षम् । व्यच॑: । हि॒तम् ॥२.२४॥
स्वर रहित मन्त्र
केनेयं भूमिर्विहिता केन द्यौरुत्तरा हिता। केनेदमूर्ध्वं तिर्यक्चान्तरिक्षं व्यचो हितम् ॥
स्वर रहित पद पाठकेन । इयम् । भूमि: । विऽहिता । केन । द्यौ: । उत्ऽतरा । हिता । केन । इदम् । ऊर्ध्वम् । तिर्यक् । च । अन्तरिक्षम् । व्यच: । हितम् ॥२.२४॥
अथर्ववेद - काण्ड » 10; सूक्त » 2; मन्त्र » 24
विषय - पुरुष देह की रचना और उसके कर्त्ता पर विचार।
भावार्थ -
(इयं भूमिः) यह भूमि (केन) किसने (विहिता) विशेष रूप से स्थिर की, धारण की या बनाई है ? और (केन) किसने (उत्तरा द्यौः) ऊपर का यह आकाश (हिता) धारण किया, थामा या बनाया ? और (इदम्) यह (ऊर्ध्वं तिर्यक् च) ऊपर का और तिरछा (व्यचः) व्यापक (अन्तरिक्षम्) अन्तरिक्ष, वातावरण (हितम्) धारण किया, थामा या बनाया है।
टिप्पणी -
‘केनेदं भूमिर्निहिता’ इति पैप्प० सं०।
ऋषि | देवता | छन्द | स्वर - नारायण ऋषिः। पुरुषो देवता। पार्ष्णी सूक्तम्। ब्रह्मप्रकाशिसूक्तम्। १-४, ७, ८, त्रिष्टुभः, ६, ११ जगत्यौ, २८ भुरिगवृहती, ५, ४, १०, १२-२७, २९-३३ अनुष्टुभः, ३१, ३२ इति साक्षात् परब्रह्मप्रकाशिन्यावृचौ। त्रयस्त्रिंशदृचं सूक्तम्॥
इस भाष्य को एडिट करें