English
यजुर्वेद - अध्याय 11/ मन्त्र 65
ऋषिः - विश्वामित्र ऋषिः
देवता - वस्वादयो लिङ्गोक्ता देवताः
छन्दः - भुरिग्धृतिः
स्वरः - षड्जः
0
वस॑व॒स्त्वाऽऽछृ॑न्दन्तु गाय॒त्रेण॒ छन्द॑साऽङ्गिर॒स्वद् रु॒द्रास्त्वाऽऽछृ॑न्दन्तु॒ त्रैष्टु॑भेन॒ छन्द॑साऽङ्गिर॒स्वदा॑दि॒त्यास्त्वाऽऽछृ॑न्दन्तु॒ जाग॑तेन॒ छन्द॑साऽङ्गिर॒स्वद् विश्वे॑ त्वा दे॒वा वै॑श्वान॒राऽऽआछृ॑न्द॒न्त्वानु॑ष्टुभेन॒ छन्द॑साऽङ्गिर॒स्वत्॥६५॥
स्वर सहित पद पाठवस॑वः। त्वा॒। आ। छृ॒न्द॒न्तु॒। गा॒य॒त्रेण॑। छन्द॑सा। अ॒ङ्गि॒र॒स्वत्। रु॒द्राः। त्वा॒। आ। छृ॒न्द॒न्तु॒। त्रैष्टु॑भेन। त्रैस्तु॑भे॒नेति॒ त्रैऽस्तु॑भेन। छन्द॑सा। अ॒ङ्गि॒र॒स्वत्। आ॒दि॒त्याः। त्वा। आ। छृ॒न्द॒न्तु॒। जाग॑तेन। छन्द॑सा। अ॒ङ्गि॒र॒स्वत्। विश्वे॑। त्वा॒। दे॒वाः। वै॒श्वा॒न॒राः। आ। छृ॒न्द॒न्तु॒। आनु॑ष्टुभेन। आनु॑स्तुभे॒नेत्यानु॑ऽस्तुभेन। छन्द॑सा। अ॒ङ्गि॒र॒स्वत् ॥६५ ॥
स्वर रहित मन्त्र
वसवस्त्वा च्छृन्दन्तु गायत्रेण च्छन्दसाङ्गिरस्वद्रुद्रास्त्वाच्छृन्दन्तु त्रैष्टुभेन च्छन्दसाङ्गिरस्वदादित्यास्त्वा च्छृन्दन्तु जागतेन च्छन्दसाङ्गिरस्वद्विश्वे त्वा देवा वैश्वानराऽआच्छृन्दन्त्वानुष्टुभेन च्छन्दसाङ्गिरस्वत् ॥
स्वर रहित पद पाठ
वसवः। त्वा। आ। छृन्दन्तु। गायत्रेण। छन्दसा। अङ्गिरस्वत्। रुद्राः। त्वा। आ। छृन्दन्तु। त्रैष्टुभेन। त्रैस्तुभेनेति त्रैऽस्तुभेन। छन्दसा। अङ्गिरस्वत्। आदित्याः। त्वा। आ। छृन्दन्तु। जागतेन। छन्दसा। अङ्गिरस्वत्। विश्वे। त्वा। देवाः। वैश्वानराः। आ। छृन्दन्तु। आनुष्टुभेन। आनुस्तुभेनेत्यानुऽस्तुभेन। छन्दसा। अङ्गिरस्वत्॥६५॥
विषय - त्या पति-पत्नीविषयी विद्वज्जनांनी काय केले पाहिजे, याविषयी पुढील मंत्रात कथन केले आहे -
शब्दार्थ -
शब्दार्थ - हे स्त्री, हे पुरुष (हे पति-पत्नी) (वरून:) प्रथम विद्वानजन ( हे ज्ञान व विद्येत कमी योग्यता असलेले आहेत) ते जन (गायत्रेण) ज्याद्वारे श्रेष्ठ विद्यांचे गान केले जाते, त्या वेदांच्या विभागरुप स्तोत्र म्हणजे (छन्दसा) गायत्री छन्दाद्वारा (त्वा) तुला वा तुम्हा दोघांना (अड्गिरस्वत्) अग्नीप्रमाणे (आच्छृदन्तु) प्रकाशमान (यशवान) करावे. (रुद्रा:) मध्यम (पात्रतेचे) विद्वज्जन (त्रैष्टुभेम) कर्म, उपासना आणि ज्ञान यांना स्थिर वा स्थायी करणार्‍या (छन्दसा) त्रिष्टुप् नामक वेदाच्या स्तोत्रभागाने (अडिगरस्वत) प्राणाप्रमाणे (त्वा) तुला (आच्छृन्दन्तु) प्रज्वलित वा उत्साहित करावे. (आदिव्या:) उत्तम कोटीच्या विद्वानांनी (जागतेन) जगाच्या सर्व विद्यांचा प्रकाश करणार्‍या (छन्दसा) वेदाच्या स्तोत्रभागाद्वारा (त्वा) तुला (अड्गिरस्वत्) सूर्याप्रमाणे तेजस्वी (आच्छृन्दन्तु) शुद्ध करावे. (वैश्यानरा:) समस्त मानवात शोभायमान आणि (देवा:) सत्य उपदेश देणार्‍या विश्वे) सर्व विद्वज्जनांनी (आनुष्टुभेन) विद्याग्रहणानंतर ज्याद्वारे दु:खापासून मुक्ती मिळते, अशा (छन्दसा) अनुष्टुप नामक वेदभागाने (त्वा) तुला (अड्गिरस्वत्) समस्त औषधींच्या रसाप्रमाणे (आच्छृन्दन्तु) शुद्ध करावे (वेदात गायत्री, जगती, अनुष्टुप् या छंदात जे ज्ञान प्रकट केलेले आहे, त्या ज्ञानाने पति-पत्नीचे जीवन उजळण्याचे कार्य समाजातील विद्वज्जनांनी केले पाहिजे) ॥65॥
भावार्थ - भावार्थ - या मंत्रात उपमा अलंकार आहे. हे स्त्री-पुरुषहो, जे विद्वान स्त्री वा पुरुष तुम्हा दोघांना शारीरिक व आत्मिकशक्ती प्रदान करण्यात आणि तुम्हांस उपदेश देऊन जागृत करणारे आहेत, तुम्ही दोघांनी त्याची सेवा करावी, घरात त्यांचे अतिथ्य-सत्कार करावे, कधीही तुच्छ वा संकुचित मन-बुद्धीच्या पुरुषांच्या वा स्त्रियांचा संग करूं नका ॥65॥
इस भाष्य को एडिट करेंAcknowledgment
Book Scanning By:
Sri Durga Prasad Agarwal
Typing By:
N/A
Conversion to Unicode/OCR By:
Dr. Naresh Kumar Dhiman (Chair Professor, MDS University, Ajmer)
Donation for Typing/OCR By:
N/A
First Proofing By:
Acharya Chandra Dutta Sharma
Second Proofing By:
Pending
Third Proofing By:
Pending
Donation for Proofing By:
N/A
Databasing By:
Sri Jitendra Bansal
Websiting By:
Sri Raj Kumar Arya
Donation For Websiting By:
Shri Virendra Agarwal
Co-ordination By:
Sri Virendra Agarwal