यजुर्वेद - अध्याय 16/ मन्त्र 30
ऋषिः - कुत्स ऋषिः
देवता - रुद्रा देवताः
छन्दः - विराडार्षी त्रिष्टुप्
स्वरः - धैवतः
1
नमो॑ ह्र॒स्वाय॑ च वाम॒नाय॑ च॒ नमो॑ बृह॒ते च॒ वर्षी॑यसे च॒ नमो॑ वृ॒द्धाय॑ च स॒वृधे॑ च॒ नमोऽग्र्या॑य च प्रथ॒माय॑ च॥३०॥
स्वर सहित पद पाठनमः॑। ह्र॒स्वाय॑। च॒। वा॒म॒नाय॑। च॒। नमः॑। बृ॒ह॒ते। च॒। वर्षी॑यसे। च॒। नमः॑। वृ॒द्धाय॑। च॒। स॒वृध॒ इति॑ स॒ऽवृधे॑। च॒। नमः॑। अग्र्या॑य। च॒। प्र॒थ॒माय॑। च॒ ॥३० ॥
स्वर रहित मन्त्र
नमो ह्रस्वाय च वामनाय च नमो बृहते च वर्षीयसे च नमो वृद्धाय च सवृधे च नमो र्ग्याय च प्रथमाय च नम आशवे ॥
स्वर रहित पद पाठ
नमः। ह्रस्वाय। च। वामनाय। च। नमः। बृहते। च। वर्षीयसे। च। नमः। वृद्धाय। च। सवृध इति सऽवृधे। च। नमः। अग्र्याय। च। प्रथमाय। च॥३०॥
विषय - पुढील मंत्रातही तोच विषय (गृहस्थांनी काय करावे) प्रतिपादित आहे-
शब्दार्थ -
शब्दार्थ - गृहस्थजनांनी (हृस्वाय) बालकांना (अनाथ, निराश्रित, अपंग आदी मुला-मुलींना) अन्न-(भोजन दिले पाहिजे) (च) तसेच (वामनाय) विशेष प्रशंसनीय ज्ञानी मनुष्याचा (च) आणि मध्यम कोटीचा विद्वानाचा (नम:) सत्कार करावा व त्यांना भोजन द्यावे (ते गृहस्थजन उत्तम असतात) जे (बृहते) महान (च) आणि (वर्षीयसे) विद्यावृद्ध जनांचा (च) तसेच विद्यार्थ्यांचा (नम:) सत्कार करतात. (वृद्धाय) वयोवृद्ध लोकांचा (च) आणि (सवृधे) आपल्यासह वर्धमान वा उन्नतीकरणार्या सहयोगी लोकांचा (च) तसेच सर्वांचा मिश्र असलेल्या सर्वाप्रिय मनुष्याला (नम:) आदर-सत्कार केला पाहिजे. तसेच (अग्रयाय) सत्कर्म वा परोपकार करण्यात जे लोक सदैव अग्रभागी असतात (च) आणि जे (प्रथमाय) सर्वप्रथम माननीय असतात, त्या पूज्य लोकांचाही सत्कार गृहस्थजनांनी अवश्य व नेहमी करावा ॥30॥
भावार्थ - भावार्थ - गृहस्थजनांकरिता हे उचित आहे की त्यांनी (अनाथ, अपंग बालकांचा) तसेच आपल्या मुला-मुलींचा योग्य तो सत्कार करून त्यांना उचित आचरण करणे शिकवावे व सदैव त्यांच्या उन्नतीकरिता यत्नशील असावे. ॥30॥
इस भाष्य को एडिट करेंAcknowledgment
Book Scanning By:
Sri Durga Prasad Agarwal
Typing By:
N/A
Conversion to Unicode/OCR By:
Dr. Naresh Kumar Dhiman (Chair Professor, MDS University, Ajmer)
Donation for Typing/OCR By:
N/A
First Proofing By:
Acharya Chandra Dutta Sharma
Second Proofing By:
Pending
Third Proofing By:
Pending
Donation for Proofing By:
N/A
Databasing By:
Sri Jitendra Bansal
Websiting By:
Sri Raj Kumar Arya
Donation For Websiting By:
N/A
Co-ordination By:
Sri Virendra Agarwal