Loading...
Close
VedicScriptures VedicScriptures
English
साइडबार
यजुर्वेद अध्याय - 25
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48

मन्त्र चुनें

  • यजुर्वेद का मुख्य पृष्ठ
    • यजुर्वेद - अध्याय 25/ मन्त्र 11
    ऋषिः - प्रजापतिर्ऋषिः देवता - ईश्वरो देवता छन्दः - त्रिष्टुप् स्वरः - धैवतः
    इस मन्त्र को एडिट करें
    2

    यः प्रा॑ण॒तो नि॑मिष॒तो म॑हि॒त्वैक॒ऽइद्राजा॒ जग॑तो ब॒भूव॑।य ईशे॑ऽअ॒स्य द्वि॒पद॒श्चत॒ु॑ष्पदः॒ कस्मै॑ दे॒वाय॑ ह॒विषा॑ विधेम॥११॥

    स्वर सहित पद पाठ

    यः। प्रा॒ण॒तः। नि॒मि॒ष॒त इति॑ निऽमिष॒तः। म॒हि॒त्वेति॑ महि॒ऽत्वा। एकः॑। इत्। राजा॑। जग॑तः। ब॒भूव॑। यः। ईशे॑। अ॒स्य। द्वि॒पद॒ इति॑ द्वि॒ऽपदः॑। चतु॑ष्पदः। चतुः॑पद॒ इति॑ चतुः॑ऽपदः। कस्मै॑। दे॒वाय॑। ह॒विषा॑। वि॒धे॒म॒ ॥११ ॥

    स्वर रहित मन्त्र

    यः प्राणतो निमिषतो महित्वैक इद्राजा जगतो बभूव । य ईशे अस्य द्विपदश्चतुष्पदः कस्मै देवाय हविषा विधेम ॥

    स्वर रहित पद पाठ

    यः। प्राणतः। निमिषत इति निऽमिषतः। महित्वेति महिऽत्वा। एकः। इत्। राजा। जगतः। बभूव। यः। ईशे। अस्य। द्विपद इति द्विऽपदः। चतुष्पदः। चतुःपद इति चतुःऽपदः। कस्मै। देवाय। हविषा। विधेम॥११॥

    यजुर्वेद - अध्याय » 25; मन्त्र » 11
    Acknowledgment

    सपदार्थान्वयः - हे मनुष्या यथा वयं यः प्राणतो निमिषतो जगतो महित्वैक इद्राजा बभूव योऽस्य द्विपदश्चतुष्पद ईशे तस्मै कस्मै देवाय हविषा विधेम तथा यूयमप्यनुतिष्ठत ॥ ११ ॥ सपदार्थान्वयः--हे मनुष्याः ! यथा वयं--यः सूर्यः प्राणतः प्राणिनः निमिषतः चेष्टां कुर्वतः जगतः संसारस्य महित्वा महत्त्वेन एकः असहायः इत् एव राजा प्रकाशकः बभूव भवति, योऽस्य द्विपदः द्वौ पादौ यस्य तस्य मनुष्यादेः,चतुष्पदः चत्वारः पादा यस्य गवादेस्तस्य, ईशे ऐश्वर्यं करोति तस्मै कस्मै सुखकारकाय देवाय दीपकाय हविषा आदानेन विधेम सेवेमहि; तथा यूयमप्यनुतिष्ठत ॥ २५ । ११ ॥

    पदार्थः -
    (यः) सूर्य: (प्राणतः) प्राणिनः (निमिषतः) चेष्टां कुर्वतः (महित्वा) महत्त्वेन (एकः) असहायः (इत्) एव (राजा) प्रकाशक: (जगतः) संसारस्य (बभूव) भवति (यः) (ईशे) ऐश्वर्यं करोति (अस्य) (द्विपदः) द्वौ पादौ यस्य तस्य मनुष्यादे: (चतुष्पदः) चत्वारः पादा यस्य गवादेस्तस्य (कस्मै) सुखकारकाय (देवाय) दीपकाय (हविषा) प्रदानेन (विधेम) सेवेमहि ॥ ११ ॥

    भावार्थः - अत्र वाचकलुप्तोपमालङ्कारः। यदि सूर्यो न स्यात् तर्हि स्थावरं जङ्गमं च जगत् स्वकार्यं कर्तुमसमर्थं स्यात् । यः सर्वेभ्यो महान् सर्वेषां प्रकाशक, ऐश्वर्यप्राप्तिहेतुरस्ति, स सर्वैर्युक्त्या सेवनीयः ॥ २५ । ११ ॥

    भावार्थ पदार्थः - राजा=सूर्यः, सर्वेषां प्रकाशकः।

    विशेषः - प्रजापतिः । ईश्वरः=सूर्यः । त्रिष्टुप् | धैवतः ॥

    इस भाष्य को एडिट करें
    Top