यजुर्वेद - अध्याय 17/ मन्त्र 34
ऋषिः - अप्रतिरथ ऋषिः
देवता - इन्द्रो देवता
छन्दः - स्वराडार्षी त्रिष्टुप्
स्वरः - धैवतः
1
सं॒क्रन्द॑नेनानिमि॒षेण॑ जि॒ष्णुना॑ युत्का॒रेण॑ दुश्च्यव॒नेन धृ॒ष्णुना॑। तदिन्द्रे॑ण जयत॒ तत्स॑हध्वं॒ युधो॑ नर॒ इषु॑हस्तेन॒ वृष्णा॑॥३४॥
स्वर सहित पद पाठसं॒क्रन्द॑ने॒नेति॑ स॒म्ऽक्रन्द॑नेन। अ॒निमि॒षेणेत्य॑निऽमि॒षेण॑। जि॒ष्णुना॑। यु॒त्का॒रेणेति॑ युत्ऽका॒रेण॑। दु॒श्च्य॒व॒नेनेति॑ दुःऽच्यव॒नेन॑। धृ॒ष्णुना॑। तत्। इन्द्रे॑ण। ज॒य॒त॒। तत्। स॒ह॒ध्व॒म्। युधः॑। नरः॑। इषु॑हस्ते॒नेतीषु॑ऽहस्तेन। वृष्णा॑ ॥३४ ॥
स्वर रहित मन्त्र
सङ्क्रन्दनेनानिमिषेण जिष्णुना युत्कारेण दुश्च्यवनेन धृष्णुना । तदिन्द्रेण जयत तत्सहध्वँयुधो नरऽइषुहस्तेन वृष्णा ॥
स्वर रहित पद पाठ
संक्रन्दनेनेति सम्ऽक्रन्दनेन। अनिमिषेणेत्यनिऽमिषेण। जिष्णुना। युत्कारेणेति युत्ऽकारेण। दुश्च्यवनेनेति दुःऽच्यवनेन। धृष्णुना। तत्। इन्द्रेण। जयत। तत्। सहध्वम्। युधः। नरः। इषुहस्तेनेतीषुऽहस्तेन। वृष्णा॥३४॥
विषय - पुन्हा तोच विषय (सेनापतीची कर्तव्ये)
शब्दार्थ -
शब्दार्थ - (युध:) युद्धक्षेत्रात पराक्रम करणाऱ्या (नर:) हे मनुष्यांनो (हे सैनिकहो), तुम्ही (अनिमिषेण) निरंतर यत्न करणाऱ्या, (दुश्च्यवनेन) शत्रूंना अतिशय पीडा देणाऱ्या आणि (घृष्णुना) उत्साही, धैर्यशाली (अशा सेनापतीसह शत्रूंवर विजय मिळवा) तो सेनापती (दुत्कारेण) सैन्याची विविध रचना, (व्यूह, चक्रव्यूह आदी) करण्यात, अथवा सैन्याची विविध स्थानांवर नेमणूक करण्यात निष्णात आहे (कृष्णा) अशा बलवान (इषुहस्तेम) हातात बाण आदी शस्त्र धारण करणाऱ्या, (संकृन्दनेन) दुष्टांना वा शत्रूंना रडविणाऱ्या आणि (जिष्णुना) बलवान शत्रूंवर देखील विजय मिळविणाऱ्या (इन्द्रेण) परम ऐश्वर्यशाली (तत्) त्या पूर्वीवर्णन केलेल्या सेनापती आदींसह शत्रूंवर (जयत) विजय मिळवा (त्याच्या कुशल नेतृत्व व मार्गदर्शनाप्रमाणे युद्ध करा) आणि (तत्) शत्रूकडून होणाऱ्या त्या आक्रमणाचा वा दु:खाचा (सहध्वम्) प्रतिरोध करा (आक्रमण थोपवा वा दु:ख दूर करा) ॥34॥
भावार्थ - भावार्थ- हे मनुष्यानो, (सैनिकहो) तुम्ही युद्धकलेत प्रवीण, शुभ लक्षणी, बलवान, पराक्रमी पुरुषाला आपला सेनापती करा आणि त्याच्या साहाय्याने अधार्मिक शत्रूंना पराजित करून निष्कंटक चक्रवर्ती राज्याचा उपभोग घ्या ॥34॥
इस भाष्य को एडिट करेंAcknowledgment
Book Scanning By:
Sri Durga Prasad Agarwal
Typing By:
N/A
Conversion to Unicode/OCR By:
Dr. Naresh Kumar Dhiman (Chair Professor, MDS University, Ajmer)
Donation for Typing/OCR By:
N/A
First Proofing By:
Acharya Chandra Dutta Sharma
Second Proofing By:
Pending
Third Proofing By:
Pending
Donation for Proofing By:
N/A
Databasing By:
Sri Jitendra Bansal
Websiting By:
Sri Raj Kumar Arya
Donation For Websiting By:
N/A
Co-ordination By:
Sri Virendra Agarwal