English
यजुर्वेद - अध्याय 17/ मन्त्र 87
ऋषिः - सप्तऋषय ऋषयः
देवता - अग्निर्देवता
छन्दः - आर्षी त्रिष्टुप्
स्वरः - धैवतः
2
इ॒मꣳ स्तन॒मूर्ज॑स्वन्तं धया॒पां प्रपी॑नमग्ने सरि॒रस्य॒ मध्ये॑। उत्सं॑ जुषस्व॒ मधु॑मन्तमर्वन्त्समु॒द्रिय॒ꣳ सद॑न॒मावि॑शस्व॥८७॥
स्वर सहित पद पाठइ॒मम्। स्तन॑म्। ऊर्ज॑स्वन्तम्। ध॒य॒। अ॒पाम्। प्रपी॑न॒मिति॒ प्रऽपी॑नम्। अ॒ग्ने॒। स॒रि॒रस्य॑। मध्ये॑। उत्स॑म्। जु॒ष॒स्व॒। मधु॑मन्त॒मिति॒ मधु॑ऽमन्तम्। अ॒र्व॒न्। स॒मु॒द्रिय॑म्। सद॑नम्। आ। वि॒श॒स्व॒ ॥८७ ॥
स्वर रहित मन्त्र
इमँ स्तनमूर्जस्वन्तन्धयापाम्प्रपीनमग्ने सरिरस्य मध्ये । उत्सञ्जुषस्व मधुमन्तमर्वन्त्समुद्रियँ सदनमाविशस्व ॥
स्वर रहित पद पाठ
इमम्। स्तनम्। ऊर्जस्वन्तम्। धय। अपाम्। प्रपीनमिति प्रऽपीनम्। अग्ने। सरिरस्य। मध्ये। उत्सम्। जुषस्व। मधुमन्तमिति मधुऽमन्तम्। अर्वन्। समुद्रियम्। सदनम्। आ। विशस्व॥८७॥
विषय - मनुष्यांनी कसे वागले पाहिजे, याविषयी -
शब्दार्थ -
शब्दार्थ - हे (अग्ने) अग्नीप्रमाणे तेजस्वी असलेल्या मनुष्या, तू (प्रपीनम्) दुधाने भरलेल्या (स्तनम्) स्तनाप्रमाणे (इमम्) या (अर्जस्वन्तम्) बलदायक (अपाम्) जला चे (धय) पान कर (पात्रात भक्त ठेवलेल्या शक्तिदायक पाणी पी) (सरिसस्य) अनेकांच्या (मध्ये) मधे (मधुमन्तम्) प्रशंसनीय (अनेकांनी वाखाणलेल्या मधुर गुणयुक्त (उत्सम्) जी सर्वांना जल देते त्या विहीरीचे (जुषस्व) सेवन कर (विहीरीतून मधुर जल काढ) त्या जलाचे वापर कर अथवा (अर्वन्) अशाप्रकारे शक्तिशाली हे माणसा, तू (समुद्रिमम्) समुद्रात नसलेल्या (सदनम्) घरात (अथवा सुरक्षित स्थानात) (आ विशस्व) शांतपणे प्रविष्ट हो. (विहीरीच्या जलाच्यापासून उपयोग घ्या आणि समुद्राच्या पार जाऊन व्यापार करणे आदी उद्योग करा) ॥87॥
भावार्थ - भावार्थ - या मंत्रात वाचकलुप्तोपमा अलंकार आहे. ज्याप्रमाणे एक शिशु किंवा गाईचे वासरू आईच्या स्तनातील दूध पिऊन पुष्ट होते, वाढते अथवा जसा एक घोडा भरधाव दौडतो, तसे मनुष्याने यथोचित भोजन व शयन आदी विषयी नियमांचे पालन करीत शीघ्र आपली उन्नती केली पाहिजे. तसेच ज्याप्रमाणे लोक नौकेत बसून विशाल सागराला तरून जातात, या तीरावरून पैलतीरी जातात, तद्वत मनुष्यांनी (जीवनाच्या वेगवेगळ्या क्षेत्रात) विविध उपयोगी साधनांचा वापर करीत प्रगती करीत जावो. (या स्थानापासून त्या स्थानापर्यंत उन्नतीचे दुसरे टोक गाठावे) ॥87॥
इस भाष्य को एडिट करेंAcknowledgment
Book Scanning By:
Sri Durga Prasad Agarwal
Typing By:
N/A
Conversion to Unicode/OCR By:
Dr. Naresh Kumar Dhiman (Chair Professor, MDS University, Ajmer)
Donation for Typing/OCR By:
N/A
First Proofing By:
Acharya Chandra Dutta Sharma
Second Proofing By:
Pending
Third Proofing By:
Pending
Donation for Proofing By:
N/A
Databasing By:
Sri Jitendra Bansal
Websiting By:
Sri Raj Kumar Arya
Donation For Websiting By:
N/A
Co-ordination By:
Sri Virendra Agarwal