English
यजुर्वेद - अध्याय 18/ मन्त्र 55
विश्व॑स्य मू॒र्द्धन्नधि॑ तिष्ठसि श्रि॒तः स॑मु॒द्रे ते॒ हृद॑यम॒प्स्वायुर॒॑पो द॑त्तोद॒धिं भि॑न्त। दि॒वस्प॒र्जन्या॑द॒न्तरि॑क्षात् पृथि॒व्यास्ततो॑ नो॒ वृष्ट्या॑व॥५५॥
स्वर सहित पद पाठविश्व॑स्य। मू॒र्द्धन्। अधि॑। ति॒ष्ठ॒सि॒। श्रि॒तः। स॒मु॒द्रे। ते॒। हृद॑यम्। अ॒प्सु। आयुः॑ अ॒पः। द॒त्त॒। उ॒द॒धिमित्यु॑द॒ऽधिम्। भि॒न्त॒। दि॒वः। प॒र्जन्या॑त्। अ॒न्तरि॑क्षात्। पृ॒थि॒व्याः। ततः॑। नः॒। वृष्ट्या॑। अ॒व॒ ॥५५ ॥
स्वर रहित मन्त्र
विश्वस्य मूर्धन्नधि तिष्ठसि श्रितः समुद्रे ते हृदयमप्स्वायुरपो दत्तोदधिम्भिन्त्त । दिवस्पर्जन्यादन्तरिक्षात्पृथिव्यास्ततो नो वृष्ट्याव ॥
स्वर रहित पद पाठ
विश्वस्य। मूर्द्धन्। अधि। तिष्ठसि। श्रितः। समुद्रे। ते। हृदयम्। अप्सु। आयुः अपः। दत्त। उदधिमित्युदऽधिम्। भिन्त। दिवः। पर्जन्यात्। अन्तरिक्षात्। पृथिव्याः। ततः। नः। वृष्ट्या। अव॥५५॥
विषय - मनुष्यांनी काय केले पाहिजे, याविषयी -
शब्दार्थ -
शब्दार्थ - (विद्या आणि यज्ञ यांद्वारे सर्वजनांचे रक्षण करणार्‍या विद्वानाला सर्वजण म्हणत आहेत) हे विद्वान, आपण (विश्वस्य) सर्व जगाच्या (मूर्द्धन्) शिरावर (सर्वोच्च प्रतिष्ठित स्थानावर) (अधि, तिष्ठसि) विराजमान आहात. (समुद्रे) अंतरिक्षाप्रमाणे, व्यापक परमेश्वरामधे (ते) आपले (हृदयम्) हृदय असते (आपल्या हृदयीं परमेश्वराचे ध्यान असते) आणि (अप्सु) प्राणामधे (आयु:) आपले जीवन आहे (आपण जीवनात उत्साहपूर्ण हा उद्यमशील आहात) आपण (अप:) इतरांनाही प्राण (उत्साह) (दत्त) देता. आपण (उदधिम्) समुद्राचे (भिन्त) भेदन करता (समुद्रावर विजय मिळवून त्यामधून मार्ग काढण्याचे सामर्थ्य आपल्या ठिकाणी आहे) सूर्य जस (दिव:) फ्राशमय (अन्तरिक्षात्) अंतरिक्षातून आणि (पर्जन्यात्) मेघातून (पृथिव्या:) भूमीच्या (आवश्यकतेसाठी) (वृष्ट्या) वृष्टी करीत सर्व चराचर प्राण्यांचे रक्षण करतो, (तत:) त्या वृष्टी व सूर्याप्रमाणे आपण (विद्या आणि यज्ञाने) (न:) आमचे (अव) रक्षण करा ॥55॥
भावार्थ - भावार्थ - या मंत्रात वाचकलुप्तोपमा अलंकार आहे. जे लोक सूर्याप्रमाणे सुखांची वृष्टी करतात आणि उत्तम आचरण करतात, तेच सर्वांना सुखी व आनंदी करू शकतात ॥55॥
इस भाष्य को एडिट करेंAcknowledgment
Book Scanning By:
Sri Durga Prasad Agarwal
Typing By:
N/A
Conversion to Unicode/OCR By:
Dr. Naresh Kumar Dhiman (Chair Professor, MDS University, Ajmer)
Donation for Typing/OCR By:
N/A
First Proofing By:
Acharya Chandra Dutta Sharma
Second Proofing By:
Pending
Third Proofing By:
Pending
Donation for Proofing By:
N/A
Databasing By:
Sri Jitendra Bansal
Websiting By:
Sri Raj Kumar Arya
Donation For Websiting By:
N/A
Co-ordination By:
Sri Virendra Agarwal