Loading...
Close
VedicScriptures VedicScriptures
English
साइडबार
यजुर्वेद अध्याय - 19
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95

मन्त्र चुनें

  • यजुर्वेद का मुख्य पृष्ठ
    • यजुर्वेद - अध्याय 19/ मन्त्र 76
    ऋषिः - शङ्ख ऋषिः देवता - इन्द्रो देवता छन्दः - भुरिगतिशक्वरी स्वरः - पञ्चमः
    इस मन्त्र को एडिट करें
    1

    रेतो॒ मूत्रं॒ विज॑हाति॒ योनिं॑ प्रवि॒शदि॑न्द्रि॒यम्। गर्भो ज॒रायु॒णावृ॑त॒ऽउल्बं॑ जहाति॒ जन्म॑ना। ऋ॒तेन॑ स॒त्यमि॑न्द्रि॒यं वि॒पान॑ꣳ शु॒क्रमन्ध॑स॒ऽइन्द्र॑स्येन्द्रि॒यमि॒दं पयो॒ऽमृतं॒ मधु॑॥७६॥

    स्वर सहित पद पाठ

    रेतः॑। मूत्र॑म्। वि। ज॒हा॒ति॒। योनि॑म्। प्र॒वि॒शदिति॑ प्रऽवि॒शत्। इ॒न्द्रि॒यम्। गर्भः॑। ज॒रायु॑णा। आवृ॑त॒ इत्यावृ॑तः। उल्व॑म्। ज॒हा॒ति॒। जन्म॑ना। ऋ॒तेन॑। स॒त्यम्। इ॒न्द्रि॒यम्। वि॒पान॒मिति॑ वि॒ऽपान॑म्। शु॒क्रम्। अन्ध॑सः। इन्द्र॑स्य। इ॒न्द्रि॒यम्। इ॒दम्। पयः॑। अ॒मृत॑म्। मधु॑ ॥७६ ॥

    स्वर रहित मन्त्र

    रेतो मूत्रँवि जहाति योनिम्प्रविशद्रयिम् । गर्भो जरायुणावृतऽउल्बञ्जहाति जन्मना । ऋतेन सत्यमिन्द्रियँविपानँ शुक्रमन्धसऽइन्द्रस्येन्द्रियमिदम्पयोमृतम्मधु ॥

    स्वर रहित पद पाठ

    रेतः। मूत्रम्। वि। जहाति। योनिम्। प्रविशदिति प्रऽविशत्। इन्द्रियम्। गर्भः। जरायुणा। आवृत इत्यावृतः। उल्वम्। जहाति। जन्मना। ऋतेन। सत्यम्। इन्द्रियम्। विपानमिति विऽपानम्। शुक्रम्। अन्धसः। इन्द्रस्य। इन्द्रियम्। इदम्। पयः। अमृतम्। मधु॥७६॥

    यजुर्वेद - अध्याय » 19; मन्त्र » 76
    Acknowledgment

    शब्दार्थ -
    शब्दार्थ - (इन्द्रियम्‌) पुरूषाचे लिंग (योनिम्‌) स्त्रीच्या योनीत (प्रविशत्‌) प्रविष्ट होऊन (रेतः) वीर्याचे (वि, जहाति) विशेत्वानें सिंचन करते. (तत्पूर्वी वा त्यानंतर) (मूत्रम्‌) अन्यत्र मूत्रविसर्जनही करते. ते वीर्य (जरायुणा) जरायूद्वारा (आवृतः) आवृत होऊन (गर्भः) गर्भरूपाने जन्म घेते. (जन्माना) जन्म घेताना (उल्वम्‌) जरायू (वार) चे आवरण (जहाति) सोडून देते. (जन्म घेताना) (ऋतेन) बाहेरच्या वायुमुळे (अन्धसः) (अंधकार) वा आवरण दूर करून (विपानम्‌) पिण्याची (शक्तिदायक) औषधी वा साधनें प्राप्त करते. अशाप्रकारे (शिशु) (शुक्रम्‌) पवित्र आणि (सत्यम्‌) अस्तित्वात असलेल्या पदार्थात उत्तम आपल्या (इन्द्रस्य) जिवासाठी (इन्द्रियम्‌) आवश्यक धन (आणि इतर जीवनावश्यक वस्तू) तसेच (इदम्‌) हे (पयः) रसमय पदार्थ (अमृतम्‌) नाशरहित (मधु) प्रत्यक्ष आदी ज्ञानाची साधनें (इन्द्रियम्‌) नेत्र आदी इन्द्रियें प्राप्त करतो. (वीर्यसेचनापासून जन्मापर्यंत या सर्व अवस्थांतून जीव जातो. नेत्र आदी इंद्रिये प्राप्त करतो) ॥76॥

    भावार्थ - भावार्थ - प्राणी जे काही खातो, पितो, त्याचे क्रमाक्रमाने, परंपरेतून जात शेवटी वीर्यात रूपांतर होते. हे वीर्य शरीर धारणाचे कारण आहे. पुरूषाचे लिंग स्त्री-इन्द्रियाच्या संयोगामुळे वीर्य त्याग करते. त्याच इंद्रियाद्वारे मूत्रोत्सर्गही करते. यावरून स्पष्ट होते की शरीरात मूत्र-स्थानापेक्षा वेगळ्या स्थानात वीर्याची स्थिती आहे. ज्याअर्थी वीर्य शरीरातील सर्व अंगांद्वारे उत्पन्न होते, त्यामुळे सर्व शरीरावयवांचे रूप त्यामधे असते. याच कारणामुळे ज्या शरीरातून वीर्य उत्पन्न होते, संतान त्याच आकृती प्रमाणे जन्मते (बालकाचे रूप, अवयवादी वडिलांप्रमाणे होतात) ॥76॥

    इस भाष्य को एडिट करें
    Top