सपदार्थान्वयः - हे सभाऽध्यक्ष ! यथा पितृषदनाः यथा पितृषु सीदन्ति ते, देवस्य द्योतमानस्य सवितुः सर्वविश्वोत्पादकस्य प्रसवे यथेश्वरसृष्टौ अश्विनोः प्राणोदानयोः बाहुभ्यां यथाबलवीर्य्याभ्यां पूष्णः पुष्टिनिमित्तस्य प्राणस्य हस्ताभ्यां धारणाऽऽकर्षणाभ्यां [त्वा]=त्वां त्वां सभाध्यक्षम्आददति गृह्णन्ति तथाऽहम् आ+ददे गृह्णामि। यथाऽहम् [इदं] युद्धाख्यं कृत्वा रक्षसां दुष्टकर्म- कारिणां ग्रीवाः कण्ठान् कृन्तामि छिनद्मि तथा त्वमपि कृन्त। हे सभाध्यक्ष ! त्वं यवः संयोगविभागकर्ता असि, अस्मद् अस्माकं सकाशाद्द्वेषः द्वेषकान् यवय वियुहि, अरातीः शत्रून् यवय वियुहि, तथाऽहं दिवे विद्यादिप्रकाशाय त्वा त्वां न्यायप्रकाशम्, अन्तरिक्षाय त्वा सत्यानुष्ठानाऽवकाशदं, पृथिव्यै भूमिराज्याय त्वा=त्वां राज्यविस्तारकं, शुन्धामि तथेमे पितृषदनाः यथा पितृषु सीदन्ति ते,लोका: न्यायदृष्ट्या समीक्षणीयाः त्वां शुन्धन्ताम्।। यतस्त्वं पितृषदनं यथा विद्वत्स्थानम् इवाऽसि तस्मात् पितृपालको भव।। हे सभापते नारि यज्ञसहकारिणि! भवताऽप्येवमेव कार्य्यम्।। ६। १।। [ हे सभाध्यक्ष! यथा पितृषदना देवस्य सवितुः प्रसवे......... [त्वा] त्वामाददति तथाऽहमाददे, यथाऽहम्[इदं] रक्षसां ग्रीवाः कृन्तामि तथा त्वमपि कृन्त]

पदार्थः -
(देवस्य) द्योतमानस्य (त्वा) त्वां सभाध्यक्षम् (सवितुः) सर्वविश्वोत्पादकस्य (प्रसवे) यथेश्वरसृष्टौ (अश्विनोः) प्राणोदानयोः (बाहुभ्याम्) यथा बलवीर्याभ्याम् (पूष्ण:) पुष्टिनिमित्तस्य प्राणस्य (हस्ताभ्याम्) धारणाकर्षणाभ्याम् (आददे) गृह्णामि (नारि) यज्ञसहकारिणि (असि) (इदम्) युद्धाख्यं कृत्वा (अहम्) (रक्षसाम्) दुष्टकर्मकारिणाम् (ग्रीवा:) कण्ठान् (अपि) (कृन्तामि) छिनद्मि (यवः) संयोगविभागकर्ता (असि) (यवय) वा छन्दसि ॥ अ० १ । ४ ।९॥ भा० वा०॥ इति वृद्ध्यभावः (अस्मत्) अस्माकं सकाशात् (द्वेषः) द्वेषकान् (यवय) वियुहि (अराती:) शत्रून् (दिवे) विद्यादिप्रकाशाय (त्वा) त्वां न्यायप्रकाशम् (अन्तरिक्षाय) अन्तरक्षयमिति ॥ निरु० २ ।१० ॥ अन्तरिक्षमित्यन्तरिक्षनामसु पठितम् ॥ निघं० १ । ३ ।। (त्वा) सत्यानुष्ठानाऽवकाशदम् (पृथिव्यै) भूमिराज्याय (त्वा) राज्यविस्तारकम् (शुन्धन्ताम्) (लोकाः) न्यायदृष्ट्या समीक्षणीयाः (पितृषदनाः) यथा पितृषु सीदन्ति ते।पितर इति पदनामसु पठितम् ॥ निघं० ५ । ५ ॥ ( पितृषदनम् ) यथा विद्वत्स्थानम् (असि) ॥ अयं मन्त्रः श० ३ । ७।१।१-२ व्याख्यातः ॥ १॥

भावार्थः - अत्र वाचकलुप्तोपमालङ्कारः॥ ये विद्यानिष्णाता ईश्वरसृष्टौ स्वस्य परेषां च दुष्टतां विधूय राज्यं सेवन्ते, ते सुखिनो भवन्ति ।। ६ । १ ।।

भावार्थ पदार्थः - पितृषदनाः=विद्यानिष्णाताः।।

विशेषः - अगस्त्य:। सविता=ईश्वर:।निचृद् पंक्तिः । यवोऽसीत्यस्यासुरी उष्णिक् दिवेत्यस्य च भुरिगार्ष्युष्णिक् छन्दसी। ऋषभः पञ्चमः॥