English
यजुर्वेद - अध्याय 7/ मन्त्र 1
ऋषिः - गोतम ऋषिः
देवता - प्राणो देवता
छन्दः - निचृत् आर्षी अनुष्टुप्,
स्वरः - पञ्चमः
7
वा॒चस्पत॑ये पवस्व॒ वृष्णो॑ऽअ॒ꣳशुभ्यां॒ गभ॑स्तिपूतः। दे॒वो दे॒वेभ्यः॑ पवस्व॒ येषां॑ भा॒गोऽसि॑॥१॥
स्वर सहित पद पाठवा॒चः। पत॑ये। प॒व॒स्व॒। वृष्णः॑। अ॒ꣳशुभ्या॒मित्य॒ꣳशुऽभ्या॑म्। गभ॑स्तिपूत॒ इति॒ गभ॑स्तिऽपूतः॒। दे॒वः। दे॒वेभ्यः॑। प॒व॒स्व॒। येषा॑म्। भा॒गः। असि॑ ॥१॥
स्वर रहित मन्त्र
वाचस्पतये पवव वृष्णो अँशुभ्याङ्गभस्तिपूतः । देवो देवेभ्यः पवस्व येषां भागो सि ॥
स्वर रहित पद पाठ
वाचः। पतये। पवस्व। वृष्णः। अꣳशुभ्यामित्यꣳशुऽभ्याम्। गभस्तिपूत इति गभस्तिऽपूतः। देवः। देवेभ्यः। पवस्व। येषाम्। भागः। असि॥१॥
विषयः - तस्य प्रथमन्त्रे सृष्टिनिमित्तो बाह्याभ्यन्तरव्यवहार उपदिश्यते॥
सपदार्थान्वयः - हे मनुष्य ! त्वं वाचस्पतये वाण्याः पालकेश्वराय पवस्व पवित्रो भव, वृष्णो वीर्यवतः अंशुभ्यां बाहुभ्याम् इव बाह्याभ्यन्तरव्यवहाराय गभस्तिपूतः गभस्तिभिः=किरणैः पूतः इव देवः विद्वान् भूत्वा येषां=विदुषां भागः भजनीयः असि, तेभ्यो देवेभ्यः विद्वद्यःःा पवस्व शुद्धो भव ।। ७ । १ ।। [हे मनुष्य! त्वं वाचस्पतये पवस्व,.....देवो भूत्वा येषां विदुषां भागोऽसि तेभ्यो देवेभ्यः पवस्व]
पदार्थः -
(वाचः) वाण्याः (पतये) पालकेश्वराय (पवस्व) पवित्रो भव (वृष्णः) वीर्य्यवतः (अंशुभ्याम्) बाहुभ्यामिव (गभस्तिपूतः) गभस्तिभिः=किरणैः पूत इव। गभस्तय इति रश्मिनामसु पठितम् ॥ निघं १ । ५ ॥ (देव:) विद्वान् (देवेभ्यः) विद्वद्भ्यः (पवस्व ) शुद्धो भव (येषाम्) विदुषाम् (भागः) भजनीय: (असि)॥ अयं मंत्रः शत० ४ । १ । १ । ८-११ व्याख्यातः ॥ १ ॥
भावार्थः - अत्र वाचकलुप्तोपमालङ्कारः ॥ सर्वेषां जीवानां योग्यताऽस्तिवेदपतिं सततं पूतं परमेश्वरं विज्ञाय विदुषां सङ्गमेन विद्यादिगुणेषु सुस्नाताः सत्यवागनुष्ठातारः स्युरिति ॥ ७ । १ ।।
विशेषः - गोतमः। प्राणः=बाह्याभ्यन्तरव्यवहारः॥ निचृदार्ष्यनुष्टुप्। गान्धारः।।
इस भाष्य को एडिट करेंAcknowledgment
Book Scanning By:
Sri Durga Prasad Agarwal
Typing By:
N/A
Conversion to Unicode/OCR By:
Dr. Naresh Kumar Dhiman (Chair Professor, MDS University, Ajmer)
Donation for Typing/OCR By:
N/A
First Proofing By:
Acharya Chandra Dutta Sharma
Second Proofing By:
Pending
Third Proofing By:
Pending
Donation for Proofing By:
N/A
Databasing By:
Sri Jitendra Bansal
Websiting By:
Sri Raj Kumar Arya
Donation For Websiting By:
Shri Virendra Agarwal
Co-ordination By:
Sri Virendra Agarwal