English
यजुर्वेद - अध्याय 7/ मन्त्र 14
ऋषिः - वत्सार काश्यप ऋषिः
देवता - विश्वेदेवा देवताः
छन्दः - विराट जगती,
स्वरः - निषादः
7
अच्छि॑न्नस्य ते देव सोम सु॒वीर्य॑स्य रा॒यस्पोष॑स्य ददि॒तारः॑ स्याम। सा प्र॑थ॒मा सँस्कृ॑तिर्वि॒श्ववा॑रा॒ स प्र॑थ॒मो वरु॑णो मि॒त्रोऽअ॒ग्निः॥१४॥
स्वर सहित पद पाठअच्छि॑न्नस्य। ते॒। दे॒व॒। सो॒म॒। सु॒वीर्य्य॒स्येति॑ सु॒ऽवीर्य्य॑स्य। रा॒यः। पोष॑स्य। द॒दि॒तारः॑। स्या॒म॒। सा। प्र॒थ॒मा। संस्कृ॑तिः। वि॒श्ववा॒रेति॑ वि॒श्वऽवा॑रा। सः। प्र॒थ॒मः। वरु॑णः। मि॒त्रः। अ॒ग्निः ॥१४॥
स्वर रहित मन्त्र
अच्छिन्नस्य ते देव सोम सुवीर्यस्य रायस्पोषस्य ददितारः स्याम । सा प्रथमा सँस्कृतिर्विश्ववारा स प्रथमो वरुणो मित्रो अग्निः ॥
स्वर रहित पद पाठ
अच्छिन्नस्य। ते। देव। सोम। सुवीर्य्यस्येति सुऽवीर्य्यस्य। रायः। पोषस्य। ददितारः। स्याम। सा। प्रथमा। संस्कृतिः। विश्ववारेति विश्वऽवारा। सः। प्रथमः। वरुणः। मित्रः। अग्निः॥१४॥
विषयः - अथ शिष्यायाध्यापककृत्यमाह ।।
सपदार्थान्वयः - हे देव! योगजिज्ञासो! सोम! प्रशस्तगुण शिष्य ! वयमध्यापकास्ते=तुभ्यं सुवीर्यस्य शोभनानि वीर्याणि= पराक्रमाणि यस्मात् तस्य इव अच्छिन्नस्य अखण्डितस्य रायः सर्वविद्याजनितस्य बोधधनस्य पोषस्य पुष्टे: ददितारःस्याम, या प्रथमा आदिमा विश्ववारा सर्वैरेव स्वीकर्त्तुं योग्या संस्कृतिः विद्यासुशिक्षाजनिता नीतिः अस्ति, सा तुभ्यं सुखदा भवतु। योऽस्माकं मध्ये वरुणः श्रेष्ठ: अग्निशिखि पावक इव देदीप्यमानः अध्यापकोऽस्ति, स प्रथमस्ते तव मित्रः सखा भवतु।। ७ । १४ ।। [हे देव! वयमध्यापकास्ते=तुभ्यं........रायस्पोषस्य ददितारः स्याम]
पदार्थः -
(अच्छिन्नस्य) अखण्डितस्य (ते) तुभ्यं तव वा (देव) योगजिज्ञासो (सोम) प्रशस्तगुण शिष्य! (सुवीर्य्यस्य) शोभनानि वीर्य्याणि=पराक्रमाणि यस्मात् तस्येव (रायः) सर्वविद्याजनितस्य बोधधनस्य (पोषस्य) पुष्टे: (ददितारः) (स्याम) (सा) (प्रथमा) आदिमा (संस्कृतिः) विद्यासुशिक्षाजनितानीतिः (विश्ववारा:) सर्वैरेव स्वीकर्त्तुं योग्या (सः) (प्रथमः) ( वरुण:) श्रेष्ठ: (मित्रः) सखा (अग्निः) पावक इव देदीप्यमानः॥ अयं मन्त्रः शत० ४ । २ । १ । २२-२७ व्याख्यातः ॥ १४॥
भावार्थः - अत्रोपमालङ्कारः॥ योगविद्यासम्पन्नमनसां योगिनां योग्यतास्ति--जिज्ञासुभ्यो नित्यं योगविद्यां प्रदाय ते सुशरीरात्मबलाः सम्पादनीयाः ।। ७ । १४ ।।
विशेषः - वत्सारः काश्यपः। विश्वेदेवाः=विद्वांसः । विराड् जगती। निषादः॥
इस भाष्य को एडिट करेंAcknowledgment
Book Scanning By:
Sri Durga Prasad Agarwal
Typing By:
N/A
Conversion to Unicode/OCR By:
Dr. Naresh Kumar Dhiman (Chair Professor, MDS University, Ajmer)
Donation for Typing/OCR By:
N/A
First Proofing By:
Acharya Chandra Dutta Sharma
Second Proofing By:
Pending
Third Proofing By:
Pending
Donation for Proofing By:
N/A
Databasing By:
Sri Jitendra Bansal
Websiting By:
Sri Raj Kumar Arya
Donation For Websiting By:
Shri Virendra Agarwal
Co-ordination By:
Sri Virendra Agarwal