Loading...
Close
VedicScriptures VedicScriptures
English
साइडबार
यजुर्वेद अध्याय - 7
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48

मन्त्र चुनें

  • यजुर्वेद का मुख्य पृष्ठ
    • यजुर्वेद - अध्याय 7/ मन्त्र 31
    ऋषिः - विश्वामित्र ऋषिः देवता - इन्द्राग्नी देवते छन्दः - आर्षी त्रिष्टुप् स्वरः - धैवतः
    इस मन्त्र को एडिट करें
    9

    इन्द्रा॑ग्नी॒ऽआग॑तꣳ सु॒तं गी॒र्भिर्नभो॒ वरे॑ण्यम्। अ॒स्य पा॑तं धि॒येषि॒ता। उ॒प॒या॒मगृ॑हीतोऽसीन्द्रा॒ग्निभ्यां॑ त्वै॒ष ते॒ योनि॑रिन्द्रा॒ग्निभ्यां॑ त्वा॥३१॥

    स्वर सहित पद पाठ

    इन्द्रा॑ग्नी॒ऽइतीन्द्रा॑ग्नी। आ। ग॒त॒म्। सु॒तम्। गी॒र्भिरिति॑ गीः॒ऽभिः। नभः॑। वरे॑ण्यम्। अ॒स्य। पा॒त॒म्। धि॒या। इ॒षि॒ता। उ॒प॒या॒मगृ॑हीत॒ इत्यु॑पया॒मगृ॑हीतः। अ॒सि॒। इ॒न्द्रा॒ग्निभ्या॒मिती॑न्द्रा॒ग्निऽभ्याम्। त्वा॒। ए॒षः। ते॒। योनिः॑। इ॒न्द्रा॒ग्निभ्या॒मिती॑न्द्रा॒ग्निऽभ्याम्। त्वा॒ ॥३१॥

    स्वर रहित मन्त्र

    इन्द्राग्नी आ गतँ सुतङ्गीर्भिर्नभो वरेण्यम् । अस्य पातन्धियेषिता । उपयामगृहीतो सीन्द्राग्निभ्यात्वैष ते योनिरिन्द्राग्निभ्यां त्वा ॥

    स्वर रहित पद पाठ

    इन्द्राग्नीऽइतीन्द्राग्नी। आ। गतम्। सुतम्। गीर्भिरिति गीःऽभिः। नभः। वरेण्यम्। अस्य। पातम्। धिया। इषिता। उपयामगृहीत इत्युपयामगृहीतः। असि। इन्द्राग्निभ्यामितीन्द्राग्निऽभ्याम्। त्वा। एषः। ते। योनिः। इन्द्राग्निभ्यामितीन्द्राग्निऽभ्याम्। त्वा॥३१॥

    यजुर्वेद - अध्याय » 7; मन्त्र » 31
    Acknowledgment

    सपदार्थान्वयः - हे राजप्रजाजनौ ! युवामिन्द्राग्नी सूर्याग्नी इव प्रकाशमानौ सभापतिसभासदौ इवाऽऽगतम् आगच्छतं, गीर्भिः सुशिक्षिताभिर्वाग्निः अस्मभ्यं वरेण्यं नभ सुखं सुतं सुनुतम्, धिया प्रज्ञया कर्म्मणा निःवा इषिता प्रेषितौ प्रार्थितौ वा युवामस्य= नभसः पातं रक्षतम्। तावाहतु:--हे प्रजाजन! त्वामुपयामगृहीतोऽसि त्वा=त्वामिन्द्राग्निभ्यां स्वीकृतं वयं मन्यामहे, एषः राजन्यायः ते तव योनिः गृहम अस्ति, अतः [त्वा]=त्वामिन्द्राग्निभ्यां चेतयामहे ॥ ७ । ३१॥ [हे राजप्रजाजनौ ! युवामिन्द्राग्नी इवागतं, गीर्भिरस्मभ्यं वरेण्यं नमः सुतम्]

    पदार्थः -
    (इन्द्राग्नी) सूर्याग्नी इव प्रकाशमानौ सभापतिसभासदौ (आगतम्) आगच्छतम् (सुतम्) सुनुतम्। अत्र बहुलं छन्दसि॥ अ० २ । ४ । ७३ ॥ इति विकरणस्य लुक् (गीर्भिः) सुशिक्षिताभिर्वाग्भिः (वरेण्यम्) (नभः) सुखम्। नभ इति साधारणनामसु पठितम् ॥ निघं० १ । ४ ॥ (अस्य) नभसः। कर्म्मणि षष्ठी (पातम्) रक्षतम् (धिया) प्रज्ञया कर्मणा वा (इषिता) प्रेषितौ प्रार्थितौ वा (उपयामगृहीतः) (असि) (इन्द्राग्निभ्याम्) (त्वा) त्वाम् (एषः) राजन्याय: (ते) तव (योनिः) गृहम् (इन्द्राग्निभ्याम्) (त्वा) त्वाम् ॥ अयं मंत्रः शत० ४ । ३ । १ । २४ व्याख्यातः ॥ ३१॥

    भावार्थः - नह्येकाकी पुमान् यथोक्तराज्यकर्म कर्त्तुं शक्नोति, अतः प्रजाजनान् सत्कृत्य राज्यकर्मणि नियोजयेत्, ते च यथोक्त- व्यवहारेण तं राजानं सत्कुर्युरिति ।। ७ । ३१ ।।

    विशेषः - विश्वामित्रः। इन्द्राग्नीः=सभापतिसभासदौ। आर्षी त्रिष्टुप्। धैवतः।।

    इस भाष्य को एडिट करें
    Top