यजुर्वेद - अध्याय 16/ मन्त्र 10
ऋषिः - प्रजापतिर्ऋषिः
देवता - रुद्रो देवता
छन्दः - भुरिगार्ष्युष्णिक्
स्वरः - गान्धारः
1
विज्यं॒ धनुः॑ कप॒र्दिनो॒ विश॑ल्यो॒ बाण॑वाँ२ऽउ॒त। अने॑शन्नस्य॒ याऽइष॑वऽआ॒भुर॑स्य निषङ्ग॒धिः॥१०॥
स्वर सहित पद पाठविज्य॒मिति॒ विऽज्य॑म्। धनुः॑। क॒प॒र्द्दिनः॑। विश॑ल्य॒ इति॒ विऽश॑ल्यः। बाण॑वा॒निति॒ बाण॑ऽवान्। उ॒त। अने॑शन्। अ॒स्य॒। याः। इष॑वः। आ॒भुः। अ॒स्य॒। नि॒ष॒ङ्ग॒धिरिति॑ निषङ्ग॒ऽधिः ॥१० ॥
स्वर रहित मन्त्र
विज्यन्धनुः कपर्दिनो विशल्यो वाणवाँऽउत । अनेशन्नस्य याऽइषव आभुरस्य निषङ्गधिः ॥
स्वर रहित पद पाठ
विज्यमिति विऽज्यम्। धनुः। कपर्द्दिनः। विशल्य इति विऽशल्यः। बाणवानिति बाणऽवान्। उत। अनेशन्। अस्य। याः। इषवः। आभुः। अस्य। निषङ्गधिरिति निषङ्गऽधिः॥१०॥
विषय - वीर का सशस्त्र रूप ।
भावार्थ -
( कपर्दिनः) सुन्दर जटावान्, शुभ केशकलाप वाले, केशवान् या शिर पर शुभ फुनगी या मौर को धारण करने वाले चीर पुरुष का क्या ( धनुः विज्यम् ) धनुष डोरी से रहित हो सकता है ? नहीं । ( उत बाणवान् विशल्यः ) तो क्या बाणों से भरा तर्कस बाण रहित हो सकता है ? नहीं। ( अस्य या इषवः ) इसके जो इषु, बाण हैं क्या वे ( अनशन )नष्ट हो सकते हैं ? नहीं ! तो क्या ( अस्य निषङ्गधिः ) वे इसकी तलवार का कोश ( आभुः ) खाली रह सकता है ? कभी नहीं । प्रत्युत, सदा उसके धनुष पर डोरी तर्कस में बाण, और हाथ में बाण और कोष में तलवार रहनी आवश्यक है ।
ऋषि | देवता | छन्द | स्वर - भुरिगार्ष्यनुष्टुप् । गांधार ॥
इस भाष्य को एडिट करेंAcknowledgment
Book Scanning By:
Sri Durga Prasad Agarwal
Typing By:
N/A
Conversion to Unicode/OCR By:
Dr. Naresh Kumar Dhiman (Chair Professor, MDS University, Ajmer)
Donation for Typing/OCR By:
N/A
First Proofing By:
Acharya Chandra Dutta Sharma
Second Proofing By:
Pending
Third Proofing By:
Pending
Donation for Proofing By:
N/A
Databasing By:
Sri Jitendra Bansal
Websiting By:
Sri Raj Kumar Arya
Donation For Websiting By:
N/A
Co-ordination By:
Sri Virendra Agarwal