यजुर्वेद - अध्याय 29/ मन्त्र 36
ऋषिः - भार्गवो जमदग्निर्ऋषिः
देवता - अग्निर्देवता
छन्दः - निचृत् त्रिष्टुप्
स्वरः - धैवतः
1
स॒द्यो जा॒तो व्य॑मिमीत य॒ज्ञम॒ग्निर्दे॒वाना॑मभवत् पुरो॒गाः।अ॒स्य होतुः॑ प्र॒दिश्यृ॒तस्य॑ वा॒चि स्वाहा॑कृतꣳ ह॒विर॑दन्तु दे॒वाः॥३६॥
स्वर सहित पद पाठस॒द्यः। जा॒तः। वि। अ॒मि॒मी॒त॒। य॒ज्ञम्। अ॒ग्निः। दे॒वाना॑म्। अ॒भ॒व॒त्। पु॒रो॒गा इति॑ पुरः॒ऽगाः। अ॒स्य। होतुः॑। प्र॒दिशीति॑ प्र॒ऽदिशि॑। ऋ॒तस्य॑। वा॒चि। स्वाहा॑कृतमिति॒ स्वाहा॑ऽकृतम्। ह॒विः। अ॒द॒न्तु॒। दे॒वाः ॥३६ ॥
स्वर रहित मन्त्र
सद्यो जातो व्यमिमीत यज्ञमग्निर्देवानामभवत्पुरोगाः । अस्य होतुः प्रदिश्यृतस्य वाचि स्वाहाकृतँ हविरदन्तु देवाः ॥
स्वर रहित पद पाठ
सद्यः। जातः। वि। अमिमीत। यज्ञम्। अग्निः। देवानाम्। अभवत्। पुरोगा इति पुरःऽगाः। अस्य। होतुः। प्रदिशीति प्रऽदिशि। ऋतस्य। वाचि। स्वाहाकृतमिति स्वाहाऽकृतम्। हविः। अदन्तु। देवाः॥३६॥
विषय - कोणता वा कशाप्रकारचा माणूस सर्वांना आनंदित करतो,-
शब्दार्थ -
शब्दार्थ - हे मनुष्यांनो, जो (सद्यः) शीघ्र (जातः) (आपल्या विद्वत्तेमुळे लवकर) प्रसिद्धी प्राप्त (अग्निः) अग्नीप्रमाणे विद्येने प्रकाशमान कीर्तिमान असा महाविद्वान आहे, तो (होतुः) ग्रहण करणार्या मनुष्याच्या (ऋतस्य) सत्याचरणाविषयी (प्रदिशि) ज्याच्याद्वारे निर्देश दिला जातो, त्या (वाचि) उपदेशात्मक वारीने (यज्ञम्) त्याच्या अनेक कर्मांना (वि, अमिमीत) विशेषत्वाने मोजतो (वा नियंत्रित करतो) (महाविद्वान मनुष्य आपल्या मार्गदर्शनाने जिज्ञासू व इच्छुक जनांचे आचरण वा चरित्र शुद्ध ठेवतो) आणि अशाप्रकारे तो (पुरोगाः) विद्वानांत अग्रगामी (अभवत्) होतो. (अस्य) या (स्वाहाकृतम्) सत्याचरणाने पवित्र झालेल्या (सत्याद्वारे अर्जित केलेल्या) धन तसेच होम करून शेष उरलेले अन्न (देवाः) उपस्थित विद्वज्जन (अदन्तु) सेवन करोत. त्या विद्वानांना तुम्ही सर्वोपरि माना व आदर द्या ॥36॥
भावार्थ - भावार्थ - या मंत्रात वाचकलुप्तोपमा अलंकार आहे. जसा सूर्य सर्व प्रकाशमान पदार्थांपेक्षा सर्वाधिक प्रकाश देणारा व तेजस्वी आहे, तसा विद्वानांपैकी जो कोणी महातसद्वान आणि सर्वहितकारी मनुष्य असेल, तोच सर्वांना आनंद देण्यात समर्थ असतो ॥36॥
इस भाष्य को एडिट करेंAcknowledgment
Book Scanning By:
Sri Durga Prasad Agarwal
Typing By:
N/A
Conversion to Unicode/OCR By:
Dr. Naresh Kumar Dhiman (Chair Professor, MDS University, Ajmer)
Donation for Typing/OCR By:
N/A
First Proofing By:
Acharya Chandra Dutta Sharma
Second Proofing By:
Pending
Third Proofing By:
Pending
Donation for Proofing By:
N/A
Databasing By:
Sri Jitendra Bansal
Websiting By:
Sri Raj Kumar Arya
Donation For Websiting By:
N/A
Co-ordination By:
Sri Virendra Agarwal