यजुर्वेद - अध्याय 19/ मन्त्र 61
अ॒ग्नि॒ष्वा॒त्तानृ॑तु॒मतो॑ हवामहे नाराश॒ꣳसे सो॑मपी॒थं यऽआ॒शुः। ते नो॒ विप्रा॑सः सु॒हवा॑ भवन्तु व॒य स्या॑म॒ पत॑यो रयी॒णाम्॥६१॥
स्वर सहित पद पाठअ॒ग्नि॒ष्वा॒त्तान्। अ॒ग्नि॒स्वा॒त्तानित्य॑ग्निऽस्वा॒त्तान्। ऋ॒तु॒मत॒ इत्यृ॑तु॒ऽमतः॑। ह॒वा॒म॒हे॒। ना॒रा॒श॒ꣳसे। सो॒म॒पी॒थमिति॑ सोमऽपी॒थम्। ये। आ॒शुः। ते। नः॒। विप्रा॑सः। सु॒हवा॒ इति॑ सु॒ऽहवाः॑। भ॒व॒न्तु॒। व॒यम्। स्या॒म॒। पत॑यः। र॒यी॒णाम्। ॥६१ ॥
स्वर रहित मन्त्र
अग्निष्वात्ताँऽऋतुमतो हवामहे नाराशँसे सोमपीथँयऽआशुः । ते नो विप्रासः सुहवा भवन्तु वयँस्याम पतयो रयीणाम् ॥
स्वर रहित पद पाठ
अग्निष्वात्तान्। अग्निस्वात्तानित्यग्निऽस्वात्तान्। ऋतुमत इत्यृतुऽमतः। हवामहे। नाराशꣳसे। सोमपीथमिति सोमऽपीथम्। ये। आशुः। ते। नः। विप्रासः। सुहवा इति सुऽहवाः। भवन्तु। वयम्। स्याम। पतयः। रयीणाम्।॥६१॥
भावार्थ -
(ये) जो (नाराशंसे) उत्तम पुरुषों के प्रशंसा योग्य सत्कार व्यवहार में (सोमपीथम् ) राज्यैश्वर्य के पालन के पदाधिकारी को (आशुः) प्राप्त करते हैं उन ( अग्नि-स्वात्तान् ) अग्रणी, तेजस्वी पद को प्राप्त या सेनानायकों द्वारा स्वीकृत विद्वान् (ऋतुमतः ) क्षात्र-बल के स्वामी पुरुषों को ( हवामहे) आदर से बुलावें । (ते) वे (विप्रासः) मेधावी, विद्वान् पुरुष (नः) हमें (सु-हवाः) उत्तम समृद्धि के देने वाले (भवन्तु) हों । और हम ( रयीणां पतयः स्याम ) ऐश्वर्यों के स्वामी बनें । 'ऋतुमतः - या षड् विभूतयः ऋतवस्ते | जै० १।२।१।१। ऋतव उपसदः श० १०।२।५ ॥ तदस्या ऋतवोऽभवन् । तै० ३।१२।९।४। ऋतवो वै सोमस्य राज्ञो राजभ्रातरो यथा मनुष्यस्य । ऐ० १। १३ ॥ ऋतव एते यऋतव्याः । क्षत्रं वा ऋतव्याः,विश इमा इतरा इष्टकाः ॥ श० ७।१|१।७२ ॥ विभूतियाँ उपसद् अर्थात् उपसभाएं, या मोर्चे, राजाओं के सम्बन्धी जन, राजसभा के सदस्य और क्षत्रिय पदाधिकारी ये सब 'ऋतु' कहाते हैं ।
ऋषि | देवता | छन्द | स्वर - शंखः । पितरः । त्रिष्टुप् । धैवतः ॥
इस भाष्य को एडिट करेंAcknowledgment
Book Scanning By:
Sri Durga Prasad Agarwal
Typing By:
N/A
Conversion to Unicode/OCR By:
Dr. Naresh Kumar Dhiman (Chair Professor, MDS University, Ajmer)
Donation for Typing/OCR By:
N/A
First Proofing By:
Acharya Chandra Dutta Sharma
Second Proofing By:
Pending
Third Proofing By:
Pending
Donation for Proofing By:
N/A
Databasing By:
Sri Jitendra Bansal
Websiting By:
Sri Raj Kumar Arya
Donation For Websiting By:
N/A
Co-ordination By:
Sri Virendra Agarwal