यजुर्वेद - अध्याय 19/ मन्त्र 8
ऋषिः - आभूतिर्ऋषिः
देवता - सोमो देवता
छन्दः - निचृत पङ्क्तिः
स्वरः - पञ्चमः
1
उ॒प॒या॒मगृ॑हीतोऽस्याश्वि॒नं तेजः॑ सारस्व॒तं वी॒र्यमै॒न्द्रं बल॑म्। ए॒ष ते॒ योनि॒र्मोदा॑य त्वान॒न्दाय॑ त्वा॒ मह॑से त्वा॥८॥
स्वर सहित पद पाठउ॒प॒या॒मगृ॑हीतः। अ॒सि॒। आ॒श्वि॒नम्। तेजः॑। सा॒र॒स्व॒तम्। वी॒र्य᳖म्। ऐ॒न्द्रम्। बल॑म्। ए॒षः। ते॒। योनिः॑। मोदा॑य। त्वा॒। आ॒न॒न्दायेत्या॑ऽऽन॒न्दाय॑। त्वा॒। मह॑से। त्वा॒ ॥८ ॥
स्वर रहित मन्त्र
उपयामगृहीतो स्याश्विनन्तेजः सारस्वतँवीर्यऐन्द्रम्बलम् । एष ते योनिर्मादाय त्वानन्दाय त्वा महसे त्वा ॥
स्वर रहित पद पाठ
उपयामगृहीतः। असि। आश्विनम्। तेजः। सारस्वतम्। वीर्यम्। ऐन्द्रम्। बलम्। एषः। ते। योनिः। मोदाय। त्वा। आनन्दायेत्याऽऽनन्दाय। त्वा। महसे। त्वा॥८॥
विषय - अभिषिक्त पुरुष का स्वरूप और बल । उसके अभिषेक के प्रयोजन।
भावार्थ -
हे अधिकार-पद-योग्य पुरुष ! तू (उपयामगृहीतः असि )राष्ट्र के नियन्ता राजा के विशेष धर्मों, नियमों, द्वारा बद्ध है । (आश्विनम् तेजः ) सूर्य-चन्द्र, दिन-रात्रि, स्त्री-पुरुष, इन युगलों के समान राजा और प्रजा दोनों का सम्मिलित वीर्य है । ( सारस्वतम् वीर्यम् ) हे पुरुष ! तू सरस्वती, वेदवाणी अर्थात् समस्त ज्ञानी विद्वानों का संयुक्त बल है । हे पुरुष ! तू ( इन्द्रम् बलम् ) शत्रुनाश करनेवाले इन्द्र, सेनापति का बल, सेनाबल है ( एषः ते योनिः ) तेरा यह आश्रय या अधिकारपद है । (त्वा ) तुझ योग्य पुरुष को ( मोदाय ) राष्ट्र के हर्ष के लिये स्थापित करता हूँ । (त्वा आनन्दाय) तुझको आनन्द, समृद्धि प्राप्त करने के लिये नियुक्त करता हूँ। (स्वा महसे ) तुझको बड़े भारी ऐश्वर्य और मान, प्रतिष्ठा, आदर, सत्कार प्राप्त करने का अधिकार प्रदान करता हूँ ।
ऋषि | देवता | छन्द | स्वर - सोमः । निचृत् पंक्तिः । पंचमः ॥
इस भाष्य को एडिट करेंAcknowledgment
Book Scanning By:
Sri Durga Prasad Agarwal
Typing By:
N/A
Conversion to Unicode/OCR By:
Dr. Naresh Kumar Dhiman (Chair Professor, MDS University, Ajmer)
Donation for Typing/OCR By:
N/A
First Proofing By:
Acharya Chandra Dutta Sharma
Second Proofing By:
Pending
Third Proofing By:
Pending
Donation for Proofing By:
N/A
Databasing By:
Sri Jitendra Bansal
Websiting By:
Sri Raj Kumar Arya
Donation For Websiting By:
N/A
Co-ordination By:
Sri Virendra Agarwal