Loading...

मन्त्र चुनें

  • यजुर्वेद का मुख्य पृष्ठ
  • यजुर्वेद - अध्याय 8/ मन्त्र 53
    ऋषिः - देवा ऋषयः देवता - गृहपतयो देवताः छन्दः - आर्षी अनुष्टुप्,आसुरी उष्णिक्,प्राजापत्या बृहती,विराट प्राजापत्या पङ्क्ति स्वरः - गान्धारः, ऋषणः, मध्यमः, पञ्चमः
    1

    यु॒वं तमि॑न्द्रापर्वता पुरो॒युधा॒ यो नः॑ पृत॒न्यादप॒ तन्त॒मिद्ध॑तं॒ वज्रे॑ण॒ तन्त॒मिद्ध॑तम्। दू॒रे च॒त्ताय॑ छन्त्स॒द् गह॑नं॒ यदि॒न॑क्षत्। अ॒स्माक॒ꣳ शत्रू॒न् परि॑ शूर वि॒श्वतो॑ द॒र्मा द॑र्षीष्ट वि॒श्वतः॑। भूभुर्वः॒ स्वः सुप्र॒जाः प्र॒जाभिः॑ स्याम सु॒वीरा॑ वी॒रैः सु॒पोषाः॒ पोषैः॑॥५३॥

    स्वर सहित पद पाठ

    यु॒वम्। तम्। इ॒न्द्रा॒पर्व॒ता॒। पु॒रो॒युधेति॑ पुरः॒युधा॑। यः। नः॒। पृ॒त॒न्यात् अप॑। तन्त॒मिति॒ तम्ऽत॑म्। इत्। ह॒त॒म्। वज्रे॑ण। तन्त॒मिति॒ तम्ऽत॑म्। इत्। ह॒त॒म्। दू॒रे। च॒त्ताय॑। छ॒न्त्स॒त्। गह॑नम्। यत्। इन॑क्षत्। अ॒स्माक॑म्। शत्रू॑न्। परि॒। शू॒र॒। वि॒श्वतः॑। द॒र्म्मा। द॒र्षी॒ष्ट॒। वि॒श्वतः॑। भुरिति॒ भूः। भुव॒रि॒ति॒ भु॑वः। स्व᳖रिति॒ स्वः॑। सु॒प्र॒जा इति॑ सुऽप्र॒जाः। प्र॒जाभिः॑। स्या॒म॒। सु॒वीरा॒ इति॑ सु॒ऽवीराः॑। वी॒रैः। सु॒पोषा॒ इति॑ सु॒ऽपोषाः॑। पोषैः॑ ॥५३॥


    स्वर रहित मन्त्र

    युवन्तमिन्द्रापर्वता पुरोयुधा यो नः पृतन्यादप तन्तमिद्धतँवज्रेण तन्तमिद्धतम् । दूरे चत्ताय च्छन्त्सद्गहनँ यदिनक्षत् । अस्माकँ शत्रून्परि शूर विश्वतो दर्मा दर्षीष्ट विश्वतः । भूर्भुवः स्वः सुप्रजाः प्रजाभिः स्याम सुवीरा वीरैः सुपोषाः पोषैः ॥


    स्वर रहित पद पाठ

    युवम्। तम्। इन्द्रापर्वता। पुरोयुधेति पुरःयुधा। यः। नः। पृतन्यात् अप। तन्तमिति तम्ऽतम्। इत्। हतम्। वज्रेण। तन्तमिति तम्ऽतम्। इत्। हतम्। दूरे। चत्ताय। छन्त्सत्। गहनम्। यत्। इनक्षत्। अस्माकम्। शत्रून्। परि। शूर। विश्वतः। दर्म्मा। दर्षीष्ट। विश्वतः। भूरिति भूः। भुवरिति भुवः। स्वरिति स्वः। सुप्रजा इति सुऽप्रजाः। प्रजाभिः। स्याम। सुवीरा इति सुऽवीराः। वीरैः। सुपोषा इति सुऽपोषाः। पोषैः॥५३॥

    यजुर्वेद - अध्याय » 8; मन्त्र » 53
    Acknowledgment

    भावार्थ -

    हे (इन्द्रपर्वता) इन्द्र और पर्वत ! सूर्य के समान तेजस्विन् और पर्वत के समान अभेद्य सेनापते ! और व्यूहकारिन् सेनापति के सेनाजनो ! ( युवम् ) आप दोनों (पुरायुधा ) आगे बढ़कर युद्ध करनेवाले होकर (यः) जो भी ( नः ) हम पर ( पुत्तन्यात्) सेना से चढ़ाई करे ( तं तं ) उस २ को ( इत् ) ही ( अप हतम् ) मार भगाओ ( तं तं ) उस २ को ( इत्) ही (वज्रेण ) वज्र, खाँडा आदि अस्त्र शस्त्रों से ( हृतम् ) मारो । ( यद् ) यदि वह शत्रुदल ( गहनम् ) हमारे सैन्य तक ( इनक्षत् ) पहुंच जाय तो उसको ( दूरे चत्ताय ) दूर भगादेने के लिये ( छन्त्सत्) पराक्रम से दूर करो। हे ( शूर ) शूरवीर सेनापते ! तू ( दर्मा ) शत्रुदल के फाङदेने में समर्थ होकर (अस्माकम् ) हमारे ( विश्वतः ) चारों तरफ आये हुए ( शत्रून् ) शत्रुओं को ( विश्वतः ) सब ओर से एकदम ( दर्षीष्ट ) काट फाट डाले । ( भूः भुवः स्वः ) भूमि, अन्तरिक्ष और आकाश तीनों लोकों में हम (प्रजाभिः ) अपनी उत्तम सन्तानों से ( सुप्रजाः स्याम) उत्तम प्रजावान् बनें, ( वीरः ) वीर, ( सुवीराः) उत्तम वीरों वाले और ( पौषैः ) धनादि ऐश्वयों से ( सुपोषाः ) उत्तम समृद्धिशाली ( स्याम ) हों ॥ शत० ४ ।६ ।९ । १४-२५ ॥ 

    ऋषि | देवता | छन्द | स्वर -

     देवा ऋषयः । इन्द्रापर्वतौ देवते । ( १ ) आर्ष्यनुष्टुप् । गान्धारः । ( २ ) आसुर्ष्युष्णिक् । ऋषभः । ( ३ ) प्राजापत्या बृहती । मध्यम: ( ४ ) विराट् प्राजापत्या बृहती । पञ्चमः ॥  

    इस भाष्य को एडिट करें
    Top