यजुर्वेद - अध्याय 28/ मन्त्र 27
ऋषिः - सरस्वत्यृषिः
देवता - इन्द्रो देवता
छन्दः - स्वराडतिजगती
स्वरः - निषादः
1
होता॑ यक्षत्सुब॒र्हिषं॑ पूष॒ण्वन्त॒मम॑र्त्य॒ꣳ सीद॑न्तं ब॒र्हिषि॑ प्रि॒येऽमृतेन्द्रं॑ वयो॒धस॑म्।बृ॒ह॒तीं छन्द॑ऽइन्द्रि॒यं त्रि॑व॒त्सं गां वयो॒ दध॒द्वेत्वाज्य॑स्य॒ होत॒र्यज॑॥२७॥
स्वर सहित पद पाठहोता॑। य॒क्ष॒त्। सु॒ब॒र्हिष॒मिति॑ सुऽब॒र्हिष॑म्। पू॒ष॒ण्वन्त॒मिति॑ पूष॒ण्ऽवन्त॑म्। अम॑र्त्यम्। सीद॑न्तम्। ब॒र्हिषि॑। प्रि॒ये। अ॒मृता॑। इन्द्र॑म्। व॒यो॒धस॒मिति॑ वयः॒ऽधस॑म्। बृ॒ह॒तीम्। छन्दः॑। इ॒न्द्रि॒यम्। त्रि॒व॒त्समिति॑ त्रिऽव॒त्सम्। गाम्। वयः॑। दध॑त्। वेतु॑। आज्य॑स्य। होतः॑। यज॑ ॥२७ ॥
स्वर रहित मन्त्र
होता यक्षत्सुबर्हिषठम्पूषण्वन्तममर्त्यँ सीदन्तम्बर्हिषि प्रियेमृतेन्द्रँवयोधसम् । बृहती ञ्छन्दऽइन्द्रियन्त्रिवत्सङ्गाँवयो दधद्वेत्वाज्यस्य होतर्यज ॥
स्वर रहित पद पाठ
होता। यक्षत्। सुबर्हिषमिति सुऽबर्हिषम्। पूषण्वन्तमिति पूषण्ऽवन्तम्। अमर्त्यम्। सीदन्तम्। बर्हिषि। प्रिये। अमृता। इन्द्रम्। वयोधसमिति वयःऽधसम्। बृहतीम्। छन्दः। इन्द्रियम्। त्रिवत्समिति त्रिऽवत्सम्। गाम्। वयः। दधत्। वेतु। आज्यस्य। होतः। यज॥२७॥
विषय - पुनश्च, तोच विषय -
शब्दार्थ -
शब्दार्थ - हे (होतः) दान (देणगाम्) देणारे महोदय, (होता) शुभगुणग्राहक तो माणूस (अमृता) नाशहित (बर्हिषि) आकाशाप्रमाणे व्यापक (प्रिये) अशा प्रिय परमेश्वराच्या स्वरूपात (सीदन्तम्) स्थिर होतो (समाधी लीन होतो) त्या (अमर्त्यम) मूळ जीवात्मारूपात तो अविनाशी असून (पूषण्वन्तम्) अत्यंत पोषण व बळयुक्त आहे, तो (सुबर्हिषिम्) अत्यंत पोषण युक्त (वयोधसम्) व्याप्ती धारण करणार्या आपल्या (इन्द्रम्) जीवस्वरूपाचा (परमात्म्याशी) (यक्षत्) संग करतो. तो (आजस्य) ज्ञातव्य ज्ञान-विज्ञान विषयक (बृहतीम्) (छन्दः) बृहती नामक छंदाने युक्त (इन्द्रियम्) श्रोत्र आदी इंद्रियामधे प्राप्त त्रिवत्सम्) कर्म, उपासना, ज्ञान ज्याला पुत्राप्रमाणे प्रिय वा गम्य आहेत, त्या वेदांविषयी (गाम्) प्राप्त होणारी वाणी तसेच मधुर (वयः) आनंद (दधत्) धारण करतो आणि (वेतु) प्रयत्नाने तो दिव्य आनंद प्राप्त करतो, त्याप्रमाणे हे होता यजमान, तुही त्या आत्मरूपाचे व परमात्म स्वरूपाचे (यज) ध्यान कर. ॥27॥
भावार्थ - भावार्थ - या मंत्रात वाचकलुप्तोपमा अलंकार आहे. जे लोक वेदपाठी, ब्रह्मनिष्ठ योगी मनुष्याचा संग करतात, ते अभीष्ट आनंद प्राप्त करतात ॥27॥
इस भाष्य को एडिट करेंAcknowledgment
Book Scanning By:
Sri Durga Prasad Agarwal
Typing By:
N/A
Conversion to Unicode/OCR By:
Dr. Naresh Kumar Dhiman (Chair Professor, MDS University, Ajmer)
Donation for Typing/OCR By:
N/A
First Proofing By:
Acharya Chandra Dutta Sharma
Second Proofing By:
Pending
Third Proofing By:
Pending
Donation for Proofing By:
N/A
Databasing By:
Sri Jitendra Bansal
Websiting By:
Sri Raj Kumar Arya
Donation For Websiting By:
N/A
Co-ordination By:
Sri Virendra Agarwal