English
अथर्ववेद - काण्ड 9/ सूक्त 4/ मन्त्र 6
सोमे॑न पू॒र्णं क॒लशं॑ बिभर्षि॒ त्वष्टा॑ रू॒पाणां॑ जनि॒ता प॑शू॒नाम्। शि॒वास्ते॑ सन्तु प्रज॒न्व इ॒ह या इ॒मा न्यस्मभ्यं॑ स्वधिते यच्छ॒ या अ॒मूः ॥
स्वर सहित पद पाठसोमे॑न । पू॒र्णम् । क॒लश॑म् । बि॒भ॒र्षि॒ । त्वष्टा॑ । रूपाणा॑म् । ज॒नि॒ता । प॒शू॒नाम् । शि॒वा: । ते॒ । स॒न्तु॒ । प्र॒ऽज॒न्व᳡: । इ॒ह । या: । इ॒मा: । नि । अ॒स्मभ्य॑म् । स्व॒ऽधि॒ते॒ । य॒च्छ॒ । या: । अ॒मू: ॥४.६॥
स्वर रहित मन्त्र
सोमेन पूर्णं कलशं बिभर्षि त्वष्टा रूपाणां जनिता पशूनाम्। शिवास्ते सन्तु प्रजन्व इह या इमा न्यस्मभ्यं स्वधिते यच्छ या अमूः ॥
स्वर रहित पद पाठसोमेन । पूर्णम् । कलशम् । बिभर्षि । त्वष्टा । रूपाणाम् । जनिता । पशूनाम् । शिवा: । ते । सन्तु । प्रऽजन्व: । इह । या: । इमा: । नि । अस्मभ्यम् । स्वऽधिते । यच्छ । या: । अमू: ॥४.६॥
अथर्ववेद - काण्ड » 9; सूक्त » 4; मन्त्र » 6
भाषार्थ -
हे परमेश्वर ! (सोमेन पूर्णम्) भक्ति रस से भरे (कलशम्) हृदय कलश का (बिभर्षि) तू भरण-पोषण करता है, (रूपाणाम्) नानाविध रूपों का तू (त्वष्टा) कारीकर या सूर्यसमान है, (पशूनाम्) पशुओं अर्थात् प्राणियों का (जनिता) जन्मदाता है। (इह याः इमाः) इस संसार में जो ये (ते प्रजन्वः) तेरी उत्पत्तियां [उत्पन्न पदार्थ] हैं वे (शिवाः सन्तु) कल्याण कारिणी हों, (स्वधिते) हे निजरचित संसार में स्थिति वाले! (याः अमूः) जो वे उत्पत्तियां हैं उन्हें (अस्मभ्यम्) हमें (नियच्छ) नितरां प्रदान कर।
टिप्पणी -
[स्वधितिः= "स्वयं कर्माणि धत्ते" (निरु० १३(१४)।२ (१)।२९ (१४)। बलीवर्दपक्षे– सोम= दुग्ध, कलश= स्तन (गौ के)। रूपाणाम्, पशुनाम् = नानाविध बछड़ी-बछड़े।]