सपदार्थान्वयः - हे अग्ने=परमात्मन्! विज्ञानस्वरूपपरब्रह्मन् ! व्रतपते=सत्यधर्माचरणादि नियमपालनकारयितः! व्रतानां वेदादिविद्यानां पालयित:! यो भवान् त्वे=त्वयि अहं व्रतपाः व्रतादीनि=सुशीलादीनि पाति येन अस्मि, या= इयं वक्ष्यमाणा तव भवतः तनूः विस्तृता व्याप्तिः अस्ति, सा उक्तपूर्वा मयि मम मध्ये वर्त्तते। यो=यैषा प्रत्यक्षा मम तनूः विस्तृतं शरीरम्अस्ति, सा प्रतिपादितश्व त्वयि जगदीश्वरे वर्तते। यानि तव=अस्य भवतो व्रतानि ब्रह्मचर्यादीनि तानि, मयि मम मध्ये सन्तु।यानि च ममोत्तमानि व्रतानि ब्रह्मचर्यादीनि सन्ति, तानि त्वयि जगदीश्वरे वर्त्तन्ताम्। यो भवान् तपस्पतिः तपसः पालयिता अस्ति, स मे=मह्यं मम तपः जितेन्द्रियत्वादिपुरःसरं धर्मानुष्ठानं अनुमन्यताम्= अनुज्ञापयतु। यो=भवान् दीक्षापतिः व्रतादेशानामुपदेशपालकः स मे मह्यं दीक्षां व्रतादेशम् अनुमन्यताम्=अनुज्ञापयतु। एवं हे अध्यापक! त्वमहं चैतं विदित्वा परस्परं धार्मिकौविद्वांसौ भवेव, यतो नौ=आवयोर्विद्या वृद्धिः सततं भवेत् ॥ ५ । ६॥ [विद्युत्] अग्ने विद्युत् व्रतपते व्रतानां=वेदादिविद्यानांपालननिमित्ता या वक्ष्यमाणा विद्युन्निमित्तंवा सा अस्ति, त्वे=तस्यामहं व्रतपाः व्रतानि=सुशीलादीनि पाति ययाअस्मि। येयं प्रत्यक्षा तव=तस्यास्तनूः विस्तृता व्याप्तिः अस्ति, सा उक्तपूर्वा मयि मम मध्ये वर्तते, यो=यैषा प्रत्यक्षा मम तनूः विस्तृतं शरीरम् अस्ति, सा प्रतिपादितपूर्वा त्वयि=तस्यां वर्त्तते। यानि तव=अस्या व्रतानि ब्रह्मचर्यादीनि तानि मयि मम मध्ये सन्तु, यानि च ममोत्तमानि व्रतानि ब्रह्मचर्यादीनि सन्ति तानि त्वयि=तस्यां वर्त्तन्ताम्। यो या इयं प्रत्यक्षा तपस्पतिः तपसः पालयित्री अस्ति, सा मे=मह्यं मम तपः जितेन्द्रियत्वादिपुर:सरं धर्मानुष्ठानम् अनुमन्यताम्= अनुज्ञापयति । या इयं दीक्षापतिः व्रतादेशानां रक्षणनिमित्ता सा मे=मह्यं दीक्षां व्रतादेशम् अनुमन्यताम्=अनुज्ञापयति । एवं हे अध्यापक! त्वमहं चैतां विदित्वापरस्परं धार्मिकौ विद्वांसौ भवेव, यतो नौ=आवयोर्विद्यावृद्धिः सततं भवेत् ।। ५ । ६ ।। [ हे अग्ने=परमात्मन्! ......या इयं तव तनूरस्ति, सामयि वर्तते......]

पदार्थः -
(अग्ने) विज्ञानस्वरूप परब्रह्मन्! विद्युद्वा (व्रतपाः) व्रतानि=सत्यभाषणादीनि पाति यस्माद्यया वा (त्वे) त्वयि, तस्यां वा (व्रतपाः) व्रतानि=सुशीलादीनि पाति येन यया वा (या) वक्ष्यमाणा (तव) भवतस्तस्या वा (तनूः) विस्तृता व्याप्तिः (इयम्) प्रत्यक्षा (सा) प्रतिपादितपूर्वा (मयि) मम मध्ये (यो) या। अत्र महीधरेण या इत्यशुद्धं व्याख्यातम् (मम) (तनूः) विस्तृतं शरीरम् (एषा) प्रत्यक्षा (सा) उक्तपूर्वा (त्वयि) जगदीश्वरे तस्यां वा (सह) परस्परम् (नौ) आवामावयोर्वा (व्रतपते) व्रतानां=वेदादिविद्यानां पालयितः, पालननिमित्ता वा (व्रतानि) ब्रह्मचर्य्यादीनि (अनु) पश्चादर्थे (मे) मम (दीक्षाम्) व्रतादेशम् (दीक्षापतिः) व्रतादेशानामुपदेशपालकः, रक्षणनिमित्ता वा (मन्यताम्) स्वीकरोतु, स्वीकारयति वा (अनु) आनुकूल्ये (तपः) जितेन्द्रियत्वादिपुरःसरं धर्मानुष्ठानम् (तपस्पतिः) तपसः पालयिता ॥ अयं मंत्र: श० ३। ४। ३। ९ व्याख्यातः ॥ ६ ॥ [ईश्वरः]

भावार्थः - अत्र श्लेषालङ्कारः ॥ मनुष्यैः परस्परं प्रेम्णोपकारबुद्ध्या परमेश्वरे विद्युति वा स्वस्यान्येषां च पुरुषार्थेन, व्याप्यव्यापकसम्बन्धविद्यां ज्ञात्चा धर्मानुष्ठाने सततं प्रवर्त्तितव्यम्।।५ । ६ ।।

विशेषः - गोतमः। अग्निः=ईश्वरो विद्युच्च ॥ विराड् ब्राह्मी पंक्तिः। पञ्चमः॥