यजुर्वेद - अध्याय 17/ मन्त्र 69
ऋषिः - विधृतिर्ऋषिः
देवता - अग्निर्देवता
छन्दः - भुरिगार्षी पङ्क्तिः
स्वरः - पञ्चमः
2
अग्ने॒ प्रेहि॑ प्रथ॒मो दे॑वय॒तां चक्षु॑र्दे॒वाना॑मु॒त मर्त्या॑नाम्। इय॑क्षमाणा॒ भृगु॑भिः स॒जोषाः॒ स्वर्य्यन्तु॒ यज॑मानाः स्व॒स्ति॥६९॥
स्वर सहित पद पाठअग्ने॑। प्र। इ॒हि॒। प्र॒थ॒मः। दे॒व॒य॒तामिति॑ देवऽय॒ताम्। चक्षुः॑। दे॒वाना॑म्। उ॒त। मर्त्या॑नाम्। इय॑क्षमाणाः। भृगु॑भि॒रिति॒ भृगु॒॑ऽभिः। स॒जोषा॒ इति॑ स॒ऽजोषाः॑। स्वः॑। य॒न्तु॒। यज॑मानाः स्व॒स्ति ॥६९ ॥
स्वर रहित मन्त्र
अग्ने प्रेहि प्रथमो देवयताञ्चक्षुर्देवानामुत मर्त्यानाम् । इयक्षमाणा भृगुभिः सजोषाः स्वर्यन्तु यजमानाः स्वस्ति ॥
स्वर रहित पद पाठ
अग्ने। प्र। इहि। प्रथमः। देवयतामिति देवऽयताम्। चक्षुः। देवानाम्। उत। मर्त्यानाम्। इयक्षमाणाः। भृगुभिरिति भृगुऽभिः। सजोषा इति सऽजोषाः। स्वः। यन्तु। यजमानाः स्वस्ति॥६९॥
विषय - राजा और पक्षान्तर में उत्तम अध्यात्म ज्ञानी का कर्तव्य ।
भावार्थ -
हे ( अग्ने ) तेजस्विन् ! राजन् ! विद्वन् ! ( देवानाम् ) ज्ञान प्रदान करने वाली इन्द्रियों के बीच में ( चक्षुः ) चक्षु के समान समस्त पदार्थों के दिखलाने हारा होकर तू ( देवयताम् ) कामना करने वाले, काम्य-सुखों को चाहने वाले ( मर्त्यानाम् ) मनुष्यों के बीच में तू ( प्रथमः ) सब से मुख्य होकर ( प्र इहि ) आगे २ बढ़ । ( यजमानाः ) यज्ञ करने वाले, दानशील अथवा राष्ट्रों का संगठन करने वाले राजगण भी ( भृगुभि: ) परिपक्व विज्ञान वाले विद्वानों के साथ ( इयक्षमाणाः ) अपना यज्ञ, प्रजा पालन का कार्य करते हुए ( सजोषाः ) परस्पर प्रेम सहित ( स्वस्ति ) कल्याण पूर्वक । ( स्वः यन्तु ) सुख धाम को प्राप्त हों ।
इसी प्रकार ( यजमानाः ) दानशील गृहस्थ लोग ( भृगुभिः ) पापों को भून डालने वाले, परिपक्क ज्ञानी, तपस्वी विद्वानों के साथ ( इयक्षमाणाः ) अपने अध्यात्म यज्ञ को सम्पादन करते हुए ( स्वस्ति ) सुखपूर्वक ( स्वः यन्तु ) मोक्ष सुख को प्राप्त करें । शत० ९ । २ । ३ । २८ ॥
ऋषि | देवता | छन्द | स्वर - अग्निर्देवता । भुरिगार्षी पंक्तिः । पञ्चमः ॥
इस भाष्य को एडिट करेंAcknowledgment
Book Scanning By:
Sri Durga Prasad Agarwal
Typing By:
N/A
Conversion to Unicode/OCR By:
Dr. Naresh Kumar Dhiman (Chair Professor, MDS University, Ajmer)
Donation for Typing/OCR By:
N/A
First Proofing By:
Acharya Chandra Dutta Sharma
Second Proofing By:
Pending
Third Proofing By:
Pending
Donation for Proofing By:
N/A
Databasing By:
Sri Jitendra Bansal
Websiting By:
Sri Raj Kumar Arya
Donation For Websiting By:
N/A
Co-ordination By:
Sri Virendra Agarwal