Loading...

मन्त्र चुनें

  • यजुर्वेद का मुख्य पृष्ठ
  • यजुर्वेद - अध्याय 17/ मन्त्र 94
    ऋषिः - वामदेव ऋषिः देवता - यज्ञपुरुषो देवता छन्दः - निचृदार्षी त्रिष्टुप् स्वरः - धैवतः
    1

    स॒म्यक् स्र॑वन्ति स॒रितो॒ न धेना॑ऽअ॒न्तर्हृ॒दा मन॑सा पू॒यमा॑नाः। ए॒तेऽअ॑र्षन्त्यू॒र्मयो॑ घृ॒तस्य॑ मृ॒गाऽइ॑व क्षिप॒णोरीष॑माणाः॥९४॥

    स्वर सहित पद पाठ

    स॒म्यक्। स्र॒वन्ति॒। स॒रितः॑। न। धेनाः॑। अ॒न्तः। हृ॒दा। मन॑सा। पू॒यमा॑नाः। ए॒ते। अ॒र्ष॒न्ति॒। ऊ॒र्मयः॑। घृ॒तस्य॑। मृ॒गाःऽइ॑व। क्षि॒प॒णोः। ईष॑माणाः ॥९४ ॥


    स्वर रहित मन्त्र

    सम्यक्स्रवन्ति सरितो न धेनाऽअन्तर्हृदा मनसा पूयमानाः । एतेऽअर्षन्त्यूर्मयो घृतस्य मृगाऽइव क्षिपणोरीषमाणाः ॥


    स्वर रहित पद पाठ

    सम्यक्। स्रवन्ति। सरितः। न। धेनाः। अन्तः। हृदा। मनसा। पूयमानाः। एते। अर्षन्ति। ऊर्मयः। घृतस्य। मृगाःऽइव। क्षिपणोः। ईषमाणाः॥९४॥

    यजुर्वेद - अध्याय » 17; मन्त्र » 94
    Acknowledgment

    भावार्थ -
    राजा के पक्ष में- ( धेनाः ) राजाज्ञाएं (हृदा मनसा अन्तः पूयमाना:) हृदय और चित्र में खूब मननपूर्वक विचारी जाकर ( सरितः न ) नदियों के समान गम्भीर और अदम्य वेग से ( स्रवन्ति ) बहती हैं । राष्ट्र में फैलती हैं ( घृतस्य ऊर्मयः एताः ) तेजस्वी राजकीय उन्नत आज्ञाएं या आज्ञाओं को धारण करने वाले राजदूत ( क्षिपणोः ) व्याध के भय से ( ईषमाणाः ) व्याकुल ( मृगाः ) मृगों के समान वेग से ( अर्षन्ति ) गति करती हैं । ज्ञानी के पक्ष में - ( हृदा ) हृदय द्वारा और ( मनसा ) मन से (अन्तः पूयमानाः ) भीतर ही भीतर निगम, निघण्टु, व्याकरण, शिक्षा छन्द आदि से पवित्र सुविचारित होकर दोष रहित हुई हुईं ( धेनाः ) ज्ञानरम पान कराने वाली वाणियां ( सरितः न ) नदियों के समान ( सम्यक् ) भली प्रकार ( स्रवन्ति ) निकलती हैं, बहती हैं फूट रही हैं। ( क्षिपणोः ) हिंसक व्याध के भय से ( ईषमाणाः ) भागते हुए ( मृगाः इव ) मृगों के समान ( एते ) ये ( घृतस्य ) परम रस, ब्रह्म तेज, ब्रह्मज्ञान की ( ऊर्मय ) तरङ्गे, उद्गार ( अर्षन्ति ) उठती चली आरही हैं ।

    ऋषि | देवता | छन्द | स्वर - ऋष्यादि पूर्ववत् ॥

    इस भाष्य को एडिट करें
    Top