Loading...

मन्त्र चुनें

  • यजुर्वेद का मुख्य पृष्ठ
  • यजुर्वेद - अध्याय 20/ मन्त्र 36
    ऋषिः - आङ्गिरस ऋषिः देवता - इन्द्रो देवता छन्दः - त्रिष्टुप् स्वरः - धैवतः
    1

    समि॑द्ध॒ऽइन्द्र॑ऽउ॒षसा॒मनी॑के पुरो॒रुचा॑ पूर्व॒कृद्वा॑वृधा॒नः। त्रि॒भिर्दे॒वैस्त्रि॒ꣳशता॒ वज्र॑बाहुर्ज॒घान॑ वृ॒त्रं वि दुरो॑ ववार॥३६॥

    स्वर सहित पद पाठ

    समि॑द्ध॒ इति॒ सम्ऽइ॑द्धः। इन्द्रः॑। उ॒षसा॑म्। अनी॑के। पु॒रो॒रुचेति॑ पुरः॒ऽरुचा॑। पू॒र्व॒कृदिति॑ पूर्व॒ऽकृत्। व॒वृ॒धा॒नऽइति॑ ववृधा॒नः। त्रि॒भिरिति॑ त्रि॒ऽभिः। दे॒वैः। त्रि॒ꣳशता॑। वज्र॑बाहुरिति॒ वज्र॑ऽबाहुः। ज॒घान॑। वृ॒त्रम्। वि। दुरः॑। व॒वा॒र॒ ॥३६ ॥


    स्वर रहित मन्त्र

    समिद्धऽइन्द्रऽउषसामनीके पुरोरुचा पूर्वकृद्वावृधानः । त्रिभिर्देवैस्त्रिँशता वज्रबाहुर्जघान वृत्रँवि दुरो ववार ॥


    स्वर रहित पद पाठ

    समिद्ध इति सम्ऽइद्धः। इन्द्रः। उषसाम्। अनीके। पुरोरुचेति पुरःऽरुचा। पूर्वकृदिति पूर्वऽकृत्। ववृधानऽइति ववृधानः। त्रिभिरिति त्रिऽभिः। देवैः। त्रिꣳशता। वज्रबाहुरिति वज्रऽबाहुः। जघान। वृत्रम्। वि। दुरः। ववार॥३६॥

    यजुर्वेद - अध्याय » 20; मन्त्र » 36
    Acknowledgment

    शब्दार्थ -
    शब्दार्थ - हे विद्वान महोदय, (पूर्वकृत्‌) पूर्व करणारा अथवा (पूव; दिशेत असणारा) (वावृधानः) वाढत जाणारा आणि (वज्रबाहुः) हातामधे वज्रशस्त्र असणारा (इन्द्रः) (सूर्य) (उषसाम्‌) प्रभात काळीं (पुरोरुचा) पहिल्या प्रथम आपल्या दीप्तीद्वारा (समिद्धः) प्रकाशित होणारा आहे. तो (अनीके) सैन्यामधे जसे विस्तार असतो तसे सूर्य पूर्वदिशेत प्रकाश फैलावतो) तो सूर्य (त्रिभिः) तीन अधिक (त्रिंशता) तीस (33) (दैवैः) पृथ्वी आदी दिव्य पदार्थांसह विद्यमान असून (वृत्रम्‌) मेघाला (जघान) ठार करतो आणि (प्रकाशाचे) (दुरः) द्वार (वि, ववार) उघडतो. (त्या सूर्याप्रमाणे हे विद्वान महोदय) आपण बलिष्ठ योद्धा सैनिकांसह शत्रूंना ठार करून विद्या आणि धर्माचे दार उघडा. ॥36॥

    भावार्थ - भावार्थ - या मंत्रात वाचकलुप्तोपमा अलंकार आहे. विद्वानांनी सूर्याप्रमाणे विद्या आणि धर्माचा प्रसार-प्रकाश केला पाहिजे. सर्व लोकांनीदेखील विद्वानांशी शांतपणे, प्रेमाने संभाषण करून, सत्य काय असत्य काम, हे जाणले पाहिजे. अशाप्रकारे सर्वांनी विद्वानांशी चर्चा, संवाद करून निःसंशय व्हायला पाहिजे. ॥36॥

    इस भाष्य को एडिट करें
    Top