यजुर्वेद - अध्याय 20/ मन्त्र 78
यस्मि॒न्नश्वा॑सऽऋष॒भास॑ऽउ॒क्षणो॑ व॒शा मे॒षाऽअ॑वसृ॒ष्टास॒ऽआहु॑ताः।की॒ला॒ल॒पे सोम॑पृष्ठाय वे॒धसे॑ हृ॒दा म॒तिं ज॑नय॒ चारु॑म॒ग्नये॑॥७८॥
स्वर सहित पद पाठयस्मि॑न्। अश्वा॑सः। ऋ॒ष॒भासः॑। उ॒क्षणः॑। व॒शाः। मे॒षाः। अ॒व॒सृ॒ष्टास॒ इत्य॑वऽसृ॒ष्टासः॑। आहु॑ता॒ इत्याऽहु॑ताः। की॒ला॒ल॒प इति॑ कीलाल॒ऽपे। सोम॑पृष्ठा॒येति॒ सोम॑ऽपृष्ठाय। वे॒धसे॑। हृ॒दा। म॒तिम्। ज॒न॒य॒। चारु॑म्। अ॒ग्नये॑ ॥७८ ॥
स्वर रहित मन्त्र
यस्मिन्नश्वासऽऋषभासऽउक्षणो वशा मेषाऽअवसृष्टासऽआहुताः । कीलालपे सोमपृष्ठाय वेधसे हृदा मतिञ्जनये चारुमग्नये ॥
स्वर रहित पद पाठ
यस्मिन्। अश्वासः। ऋषभासः। उक्षणः। वशाः। मेषाः। अवसृष्टास इत्यवऽसृष्टासः। आहुता इत्याऽहुताः। कीलालप इति कीलालऽपे। सोमपृष्ठायेति सोमऽपृष्ठाय। वेधसे। हृदा। मतिम्। जनय। चारुम्। अग्नये॥७८॥
विषय - पुन्हा पुढील मंत्रात तोच विषय -
शब्दार्थ -
शब्दार्थ - हे विद्वान, (यस्मिन्) ज्या व्यवहारात (कृषी वाहन आदी उपयोगी कामात) (अश्वासः) घोडे, (ऋषभासः) उत्तम बैल, यांचा, आणि (उक्षणः) वीर्यसेचन करणाऱ्या अतिबलवान वळू तसेच, (वशाः) वंध्या गायी व (मेषाः) मेंढा या सर्वांना (अवसृष्टासः) उत्तमप्रकारे प्रशिक्षित वा पालित करून (आहूताः) सर्व दिंकडून आणले जाते त्या (कृषी, वहन, वाहन आदी) कार्यात, हे विद्वान, आपण (हृदा) मनापासून (सोमपृष्ठाय सोमविद्या (पद्धती, शास्त्र, तंत्र आदी विषयी जाणण्याची इच्छा असणाऱ्या (कृषक आदी) लोकांना तसेच (कीलालपे) उत्तम रसाचे पान करणाऱ्या व्यसनमुक्त (वेधसे) हुशार बुद्धिमान (अग्नेय) अग्निप्रमाणे तेजस्वी मनुष्याला (वैज्ञानिक, शास्त्रज्ञ आदी मनुष्यांना) (चारू) अत्युत्तम (मतिम्) बुद्धी (मंत्रणा वा मार्गदर्शनपर सल्ला) (जनय) द्या. (आम्ही सामान्य कृषक, कारागीर आदी श्रमिकजन आपणांपुढे अशी विनंती करतो) ॥78॥
भावार्थ - भावार्थ - पशूदेखील जर चांगल्याप्रकारे प्रशिक्षित केले असतील, तर उत्तम कार्ये पूर्ण करण्यात सहाय्यकारी होतात, तर मग (तंत्र, शास्त्र) आदी विद्यांचे उत्तम ज्ञान मिळविलेले मनुष्य उत्तम कार्य पूर्ण करू शकत नाहीत? (अर्थातच अवश्य पूर्ण करू शकतात) ॥78॥
इस भाष्य को एडिट करेंAcknowledgment
Book Scanning By:
Sri Durga Prasad Agarwal
Typing By:
N/A
Conversion to Unicode/OCR By:
Dr. Naresh Kumar Dhiman (Chair Professor, MDS University, Ajmer)
Donation for Typing/OCR By:
N/A
First Proofing By:
Acharya Chandra Dutta Sharma
Second Proofing By:
Pending
Third Proofing By:
Pending
Donation for Proofing By:
N/A
Databasing By:
Sri Jitendra Bansal
Websiting By:
Sri Raj Kumar Arya
Donation For Websiting By:
N/A
Co-ordination By:
Sri Virendra Agarwal